Μια όχθη είναι αρκετή για τον άνθρωπο

Καθρέφτης μιας Παρακμασμένης Δύσης και μια πράξη φωτός στην Άρτα

Μέσα στον κυκεώνα της καθημερινής σήψης, εκεί όπου οι κοινωνίες της Δύσης και κυρίως της δικής μας χώρας επιδεικνύουν τις πληγές τους σαν σύμβολα ανωτερότητας, και οι δημοσιογράφοι καθρεφτίζουν τις δικές τους σκοπιμότητες αντί για την αλήθεια, λάμπει ξαφνικά μια πράξη σιωπηλής ηθικής,

ένας άνθρωπος ρίχνεται στο νερό για να σώσει δύο παιδιά από βέβαιο πνιγμό, στην Άρτα.

Οι λέξεις βαριές:

Αλβανός έσωσε δύο παιδιά, ακούστηκαν κι από τις δύο όχθες!

Από την απέκει όχθη, την αλβανική, κάποιοι αγράμματοι που ξέρουν να αραδιάζουν λέξεις χωρίς σκέψεις ποτισμένες με εθνικές κορόνες άριας φυλής από τις στέπες προσπάθησαν να δώσουν ταυτότητα στην πράξη ενός ανθρώπου. Την εγκλώβισαν σε εθνικιστικά καλούπια.

Από την απ’ εδώ όχθη, τη δική μας, η πράξη δεν προβλήθηκε όσο της άξιζε.

Αναφέρθηκε σχεδόν μόνο η λέξη Αλβανός. Δεν χωρούσε σε καμία πολιτική ατζέντα, δεν μπορούσε να κεφαλαιοποιηθεί, δεν ταίριαζε στο πρότυπο της κοινωνίας του θεάματος.

Κι όμως, εκεί βρίσκεται όλη η ουσία, στη σιωπηλή, αυθόρμητη αντίσταση του Ανθρώπου απέναντι στον κυνισμό της εποχής του.

Ο άνθρωπος αυτός δεν ρώτησε για θρησκείες, για έθνη, για ιδεολογίες.

Είδε δύο παιδιά που κινδύνευαν. Και βούτηξε.

Σε έναν κόσμο όπου οι εξουσίες λογοδοτούν στις πολυεθνικές και οι κοινωνίες παραπαίουν ανάμεσα στην απάθεια και την εσωτερική διάλυση, αυτή η πράξη είναι ένα φιλοσοφικό ρήγμα.

Μια απόδειξη ότι, μέσα στον πολιτισμό της απανθρωπιάς, η ανθρώπινη αξιοπρέπεια συνεχίζει να αναπνέει.

Από την Άρτα δεν φτάνει απλώς μια είδηση.

Φτάνει μια υπαρξιακή υπενθύμιση.

Η ηθική δεν είναι η ρητορική των ισχυρών.

Είναι το αθόρυβο θάρρος του απλού ανθρώπου.

Σε έναν κόσμο που μας ζητά να διαλέξουμε στρατόπεδο, εκείνος διάλεξε τον Άνθρωπο.

Κι αν η κατάσταση για τα δύο παιδιά παραμένει κρίσιμη,

αν κρατάμε την ανάσα μας ευχόμενοι να βγουν νικητές στη μάχη της ζωής, το πιο ελπιδοφόρο μήνυμα που μπορούμε να κρατήσουμε είναι τούτο.

Πάντα, σε μια δύσκολη στιγμή, θα υπάρχει ένας άνθρωπος που θα είναι εκεί.

Όταν η πατρίδα σιωπά το χρονικό της εγκατάλειψης

Δεν είναι μόνο χωριά η πόλεις. 

Είναι πατρίδα που δεν διεκδικεί κι όμως διεκδικείται.

Η Βόρειος Ήπειρος δεν χάνεται από χάρτες.

Χάνεται σιωπηλά, μέρα τη μέρα, από την αδιαφορία μας, από τη λήθη, από μια κοινότητα που έπαψε να ελπίζει στον εαυτό της και απλώς περιμένει κάθε τόσο τον σωτήρα από την Ελλάδα.

Κι όμως, αυτός ο σωτήρας δεν υπάρχει. 

Γιατί το ίδιο το ελληνικό κράτος έχει πάψει να ασχολείται.

Η Βόρειος Ήπειρος δεν είναι πλέον για το εθνικό κέντρο ούτε καν ζήτημα. 

Είναι ένα αγκάθι που πολλοί θέλουν να θεωρείται λυμένο. 

Μια ενοχλητική υπενθύμιση μιας ιστορικής εκκρεμότητας που δεν βολεύει σε συμφωνίες, ισορροπίες και διπλωματικά τραπέζια.

Όταν κάτι χάνεται ή υποχωρεί, όταν περιορίζονται δικαιώματα, όταν καταπατώνται υποδομές, θυμούνται για λίγο να φωνάξουν πατριωτικά. 

Λένε πέντε εθνικιστικές κορώνες για τις κάμερες και έπειτα σιωπή.

Καμία στρατηγική. 

Καμία πίεση. 

Καμία θεσμική συνέχεια.

Δεν κινητοποιούνται μηχανισμοί. 

Δεν κινούνται διπλωματικές πηγές. 

Δεν πιέζονται διεθνείς οργανισμοί.

Και όταν οι φορείς της κοινότητας ζητούν στήριξη, η απάντηση είναι: αφού είστε διασκορπισμένοι ή ακόμα χειρότερα αποφασίστε τι θέλετε, να τελειώνουμε μ’ αυτό το θέμα.

Αυτό δεν είναι απλώς παραμέληση. 

Είναι πολιτική συνενοχή στην εγκατάλειψη ενός ιστορικού τμήματος του Ελληνισμού.

Απέναντι σε αυτή την κρατική αδράνεια, η ίδια η κοινότητα δείχνει σημάδια εσωτερικής διάλυσης.

Η αλήθεια είναι πως για χρόνια περιμένει σωτήρες απ’ αλλού, αντί να στηριχθεί στις δικές της δυνάμεις. 

Όμως η Ιστορία δεν γράφεται με αναμονή και παρακάλια. 

Όπως λέει και η παροιμία, “άμα δεν κλάψει το παιδί, δεν το βυζαίνει η μάνα”. 

Αν δεν διεκδικήσεις, δεν θα σε ακούσει κανείς. 

Και δυστυχώς, μεγάλο μέρος του Βορειοηπειρωτικού Ελληνισμού έχει βυθιστεί σε έναν σιωπηλό συμβιβασμό.

Η γλώσσα υποχωρεί.

Η μνήμη χάνεται.

Η νέα γενιά φεύγει ή σιωπά.

Και η κοινότητα ελπίζει, μάταια, σε κάποιο χέρι από την Αθήνα που δεν θα απλωθεί ποτέ.

Γι’ αυτό γράφω. 

Όχι από ρομαντισμό, ούτε από εθνικισμό.

Αλλά γιατί η σιωπή σκοτώνει.

Και η Βόρειος Ήπειρος δεν είναι ένας μύθος. 

Είναι παρόν που ασφυκτιά και μέλλον που δεν σχεδιάζεται.

Αν δεν μιλήσουμε, αν δεν καταγράψουμε, αν δεν απαιτήσουμε σοβαρή εθνική πολιτική,

τότε θα γίνουμε η τελευταία γενιά που θυμάται ότι υπήρχε εκεί ένας κόσμος ελληνικός

Όταν η πολιτική γίνεται έργο η προσπάθεια του Ρωμέου Τσάκουλη στον Δήμο Φοινικαίων

Οι εκλογές τελείωσαν, και μαζί με αυτές ξεθώριασε η ελπίδα για μια ουσιαστική αλλαγή στις δημοκρατικές διαδικασίες της Αλβανίας.

Για άλλη μια φορά, τα κατάλοιπα του καθεστώτος και το οργανωμένο έγκλημα κυριάρχησαν στο πολιτικό σκηνικό, επιβεβαιώνοντας ότι το πρόβλημα δεν είναι αποκλειστικά ο Έντι Ράμα, αλλά το βαθιά ριζωμένο σύστημα εξουσίας που διαφεντεύει τη χώρα.

Με την επιστροφή στην καθημερινότητα, πίσω από τον κουρνιαχτό των εκλογικών συγκρούσεων, ο Δήμος Φοινικαίων συνεχίζει τη μάχη για επιβίωση και ανάπτυξη. Στο τιμόνι αυτής της προσπάθειας βρίσκεται ο δήμαρχος Ρωμέος Τσάκουλης, ένας άνθρωπος που, παρά τις αντικειμενικές δυσκολίες, επιδεικνύει πολιτικό σθένος και αποφασιστικότητα.

Ίσως να μην έχει τον πολιτικό λόγο που θα τον έκανε πρωταγωνιστή στην κεντρική σκηνή, αλλά διαθέτει την τόλμη και την επιμονή να παλέψει καθημερινά για τα 58 χωριά του Δήμου. Ένας δήμος που κουβαλάει στις πλάτες του δεκαετίες εγκατάλειψης, με ένα οδικό δίκτυο ανύπαρκτο, ένα δίκτυο ηλεκτροδότησης βγαλμένο από τη δεκαετία του '70 και αμέτρητες ελλείψεις σε βασικές υποδομές.

Κι όμως, όσα έγιναν τα τελευταία  χρόνια στον Δήμο Φοινικαίων δεν έγιναν τα προηγούμενα 27 σε ολόκληρη τη Μειονότητα. Η πρόοδος είναι αργή, αλλά υπαρκτή, αποτέλεσμα της προσωπικής προσπάθειας και της πίστης του Ρωμέου Τσάκουλη, ενός ανθρώπου που αγωνίζεται με θηρία και στέκεται σαν θηρίο ο ίδιος απέναντι στις αντιξοότητες.

Το παράδειγμα του Δήμου Φοινικαίων και του δημάρχου του είναι χαρακτηριστικό μιας αλήθειας που δεν μπορεί να αμφισβητηθεί, η αλλαγή δεν έρχεται με υποσχέσεις και μεγάλες δηλώσεις, αλλά με πράξεις, αποφασιστικότητα και πίστη σε έναν σκοπό. Αν η Αλβανία θέλει πραγματικά να βγει από τη σκιά του καθεστώτος και της διαφθοράς, θα πρέπει να δώσει χώρο σε τέτοιες φωνές να ακουστούν και σε τέτοιες προσπάθειες να ενισχυθούν.

Οι εκλογές μπορεί να τελείωσαν, αλλά η μάχη για την αξιοπρέπεια και την πρόοδο μόλις άρχισε. Κι αυτή η μάχη κρίνεται καθημερινά, στα χωριά, στους δρόμους και στις καρδιές των ανθρώπων που δεν σταματούν να ελπίζουν όπως και ο ιδιος.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση στον ρόλο του νονού Δημοκρατία-φερετζές στην Αλβανία

Η κίνηση του πρωθυπουργού της Αλβανίας, Έντι Ράμα, στην άφιξη της πρωθυπουργού της Ιταλίας, Τζόρτζια Μελόνι, κάνει σήμερα τον γύρο του διαδικτύου. Ένα σκηνικό που ξυπνά μνήμες από τη δεκαετία του '70, όταν η Αλβανία διατηρούσε άριστες σχέσεις με την Κίνα. Σχέσεις που στηρίζονταν σε μια φαινομενικά αμοιβαία συνεργασία, αλλά με βαθύτερες προθέσεις που αποκαλύφθηκαν αργότερα.

Στη δεκαετία του '70, οι Κινέζοι επένδυσαν στην ανάπτυξη της αλβανικής βιομηχανίας, ιδιαίτερα στην επεξεργασία βαρέων μετάλλων, τα οποία περιείχαν σημαντική ποσότητα χρυσού. Η βιομηχανική μονάδα στο Ελμπασάν ήταν το επιστέγασμα αυτής της συνεργασίας. Όμως, όταν οι Αλβανοί αξιωματούχοι θεώρησαν πως δεν χρειάζονταν πλέον την κινεζική υποστήριξη, άρχισαν να τους απομακρύνουν σκόπιμα, θεωρώντας πως είχαν ήδη αντλήσει ό,τι πολύτιμο μπορούσαν από αυτή τη συνεργασία.

Η ποσότητα χρυσού από τα ορυχεία εξόρυξης χαλκού ήταν αρκετή, και η βιομηχανία φαινόταν να είναι σε πλήρη λειτουργία. Οι Κινέζοι εκδιώχθηκαν χωρίς δεύτερη σκέψη, με τις υποσχέσεις συνεργασίας να χάνονται στον άνεμο. Ήταν μια ένδειξη του πώς η Αλβανία χειρίστηκε τις διεθνείς της σχέσεις εκείνη την εποχή με ωφελιμιστική διάθεση και χωρίς ιδιαίτερη μέριμνα για τη συνέχεια.

Η σημερινή υποδοχή της Μελόνι από τον Ράμα, πέρα από τη θεατρικότητα, φέρνει στον νου εκείνη την παλιά ιστορία. Η διαρκής επιδίωξη ωφελιμιστικών συνεργασιών, χωρίς μακροχρόνια στρατηγική και ηθικές δεσμεύσεις, μοιάζει να επαναλαμβάνεται. Η ιστορία δείχνει ότι, όταν μια χώρα στερείται ηθικών αρχών και αξιών, οι συμφωνίες της καταρρέουν όπως οι ψεύτικες υποσχέσεις.

Η διαχρονική στάση της Αλβανίας στις διεθνείς της σχέσεις χαρακτηρίζεται από παρόμοια μοτίβα ευκαιριακής συνεργασίας και στρατηγικών ανατροπών. Από τη συμμαχία με τη Σοβιετική Ένωση στη δεκαετία του '50, που κατέρρευσε όταν οι σχέσεις Μόσχας-Τίρανα διαταράχθηκαν, μέχρι την ανοιχτή αγκαλιά στην Κίνα και την απότομη απομάκρυνσή της όταν θεώρησαν ότι είχαν εξαντλήσει τα οφέλη, η Αλβανία έχει δείξει μια τάση να εκμεταλλεύεται στρατηγικές συμμαχίες μέχρι να μην της είναι πλέον χρήσιμες.

Σήμερα, η νέα προσέγγιση της Αγγλίας προς την Αλβανία για την επίλυση του μεταναστευτικού ζητήματος φαντάζει ως ακόμη ένα κεφάλαιο σε αυτήν την ιστορική συνέχεια. Διαβάζοντας για τη νέα χρηματοδότηση της Αγγλίας, δεν μπορώ παρά να σκεφτώ την πόρνη της Ιστορίας Αγγλία  να ετοιμάζεται για ένα ακόμη πολιτικό θέατρο. Η Ιστορία έχει δείξει πως τέτοιες συμφωνίες δεν μακροημερεύουν, όταν βασίζονται σε εφήμερα συμφέροντα και όχι σε πραγματική αλληλεγγύη και ηθική βάση.

Κι όμως, η Ευρωπαϊκή Ένωση, αυτή που διακηρύττει τη σημασία της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, βρέθηκε στην Αλβανία μόλις μία εβδομάδα μετά τις εκλογές-παρωδία, παρά το γεγονός ότι οι ίδιοι της οι παρατηρητές κατακεραυνώνουν τα αποτελέσματα για νοθεία, εξαγορά ψήφων και έλλειψη δημοκρατικών θεσμών. 

Τι ακριβώς ήρθε να επιβεβαιώσει; 

Ότι σε μια χώρα όπου η δημοκρατία αποτελεί φερετζέ για την εξουσία, η Ευρωπαϊκή Ένωση παίζει τον ρόλο του νονού; Ένα ακόμα πολιτικό θέατρο σε μια σκηνή που αλλάζουν οι πρωταγωνιστές, αλλά το σενάριο παραμένει ίδιο.

Η Αλβανία μοιάζει να βαδίζει ξανά στον ίδιο δρόμο, αλλά αυτή τη φορά με νέους συμμάχους. 

Το ερώτημα παραμένει, θα έχει την ίδια κατάληξη;

Πολιτική και εξουσία στην Αλβανία φερετζές Δημοκρατίας ή οργανωμένο έγκλημα;

Οι αλβανικές εκλογές και το αποτέλεσμα τους ήταν λίγο-πολύ αναμενόμενα για όσους γνωρίζουν το πολιτικό γίγνεσθαι της χώρας. Το Δημοκρατικό Κόμμα του Σαλί Μπερίσα, παρά τη στήριξη του γνωστού συμβούλου επικοινωνίας Λάτσιβιτα ο οποίος είχε αναλάβει και την εκστρατεία του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ, δεν κατάφερε να ανατρέψει τον Έντι Ράμα. Ο αρνητικός, καταγγελτικός και απειλητικός λόγος του Μπερίσα, αντί να συσπειρώσει, απομάκρυνε τους ψηφοφόρους, χαρίζοντας στον Ράμα μία ακόμη εκλογική νίκη.

Για να κατανοήσουμε πλήρως το αποτέλεσμα, πρέπει να δούμε με μια διαφορετική ματιά την κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα της Αλβανίας. Η διαφθορά, τα ναρκωτικά, οι αυθαιρεσίες αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας. Χαρακτηριστικό είναι πως σχεδόν το μισό υπουργικό συμβούλιο του Ράμα έχει βρεθεί πίσω από τα κάγκελα, ενώ δήμαρχοι και δημόσιοι λειτουργοί εμπλέκονται σε σκάνδαλα διαφθοράς. Ωστόσο, το σύστημα εξουσίας φαίνεται να παραμένει απόλυτα ελεγχόμενο, σε σημείο που οι ψηφοφόροι στην Αλβανία εξαρτώνται πλήρως από αυτό, είτε εργάζονται ως δημόσιοι υπάλληλοι είτε διατηρούν επιχειρήσεις  φοβούμενη το σύστημα ελέγχου.

Αυτό το σύστημα, με τις ρίζες του στον παλαιό κομμουνισμό, διατηρείται ανέπαφο, απλώς με διαφορετική μορφή. Ο Ράμα, έχοντας οικοδομήσει ένα δίκτυο επιρροής, λειτουργεί με όρους που θυμίζουν περισσότερο οργανωμένο έγκλημα παρά σύγχρονη δημοκρατία, κάτι που εξηγεί και τη στενή του σχέση με τον Ταγίπ Ερντογάν. Άλλωστε, η επίφαση δημοκρατίας δεν είναι παρά ένας φερετζές που καλύπτει τις παλιές δομές εξουσίας.

Αξίζει να σταθούμε, όμως, στην ποιότητα των ψηφοφόρων. Μέσω εκφοβισμού, πρακτικών που θυμίζουν τον παλαιό κομμουνισμό και τακτικές οργανωμένου εγκλήματος, πολλοί από αυτούς παραμένουν όμηροι του συστήματος. Η απόλυτη εξάρτηση από το καθεστώς τους καθιστά ανίκανους να εκφράσουν ελεύθερα τη βούλησή τους, διατηρώντας έτσι την κατάσταση αμετάβλητη. Ένα σημαντικό στοιχείο που συχνά παραβλέπεται είναι πως μια μεγάλη μερίδα πολιτών που ζει στην Αλβανία δεν μπορεί να εγκαταλείψει τη χώρα, διότι είναι καταδικασμένη σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες ή έχει απελαθεί από αυτές, καθιστώντας την επιστροφή σε ένα διεφθαρμένο σύστημα μονόδρομο.

Η αδυναμία του Μπερίσα να κερδίσει τις εκλογές δεν οφείλεται μόνο στην πολιτική του ρητορική ή στους επικοινωνιακούς συμβούλους που επέλεξε. Οι Αλβανοί δεν πρόκειται να τον ξαναψηφίσουν και για έναν ακόμη λόγο,  τη μνήμη του οικονομικού σκανδάλου με τις τράπεζες-πυραμίδες, το οποίο υποχρέωσε χιλιάδες πολίτες να ξενιτευτούν για δεύτερη φορά. Το τραύμα εκείνης της εποχής παραμένει ζωντανό και δύσκολα θα διαγραφεί από τη συλλογική μνήμη.

Επιπλέον, η ελληνική μειονότητα υπήρξε θύμα συστηματικών λαθών και παραλείψεων. Οι υφαρπαγές περιουσιών στις περιοχές της μειονότητας πραγματοποιήθηκαν με τρόπο μεθοδικό, στοχεύοντας στην αποδυνάμωση της παρουσίας των Ελλήνων. Το αλβανικό καθεστώς, με την ανοχή ή ακόμα και τη στήριξη των κυβερνήσεων, επέτρεψε τη κατάληψη ιδιοκτησιών, με την δικαιοσύνη σε εντεταλμένη υπηρεσία υπερ του θύτη,  εκφοβίζοντας τους μειονοτικούς και υποχρεώνοντάς τους σε φυγή. Η απουσία νομικής προστασίας, οι πλαστογραφήσεις τίτλων και η έλλειψη καταγραφής ιδιοκτησιών συνέβαλαν σε ένα περιβάλλον αδικίας και αβεβαιότητας.

Ακόμη πιο απογοητευτική ήταν η στάση της Ελλάδας, η οποία δεν παρενέβη με αποφασιστικότητα για την προστασία της μειονότητας, αφήνοντας το πεδίο ελεύθερο στις αλβανικές αρχές να επιβάλλουν τη θέλησή τους. Ωστόσο, εξίσου ηχηρή ήταν και η απουσία της διεθνούς κοινότητας. Η έλλειψη διεθνούς πίεσης και ελέγχου στις παραβιάσεις δικαιωμάτων, η απουσία καταδίκης των αυθαιρεσιών και η σιωπή απέναντι στις καταπατήσεις περιουσιών ενίσχυσαν την αυθαιρεσία του αλβανικού καθεστώτος, επιτρέποντας την αλλοίωση της δημογραφικής ταυτότητας στις μειονοτικές περιοχές χωρίς συνέπειες.

Άραγε η Ευρωπαϊκή Ένωση θεωρεί πραγματικά την Αλβανία έτοιμη για ένταξη; Και τι πρωτοβουλίες προτίθεται να αναλάβει για να διασφαλίσει τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της δικαιοσύνης και της δημοκρατίας σε μια χώρα όπου η διαφθορά και η αυθαιρεσία παραμένουν βαθιά ριζωμένες;

Τελικά, οι αλβανικές εκλογές δεν κρίθηκαν απλώς από τις εκστρατείες και τους συμβούλους. Κρίθηκαν από ένα καθεστώς βαθιά ριζωμένο στην εξουσία και από μνήμες παλαιών σφαλμάτων που συνεχίζουν να καθορίζουν τη συλλογική ψυχολογία των ψηφοφόρων. Ο φερετζές της δημοκρατίας μπορεί να κρύβει πολλά, αλλά όχι την αλήθεια.

Διχασμός και μετανάστευση η πραγματικότητα της Ελληνικής Μειονότητας στην Αλβανία

Η εξάρτηση της μειονότητας στην Αλβανία.

Μια κοινότητα σε διχασμό.

Ένα από τα πλέον ανησυχητικά ερωτήματα που αναδύονται για την ελληνική μειονότητα στην Αλβανία είναι ο διχασμός και η διχόνοια που παρατηρούνται εντός της. Για να κατανοήσουμε αυτήν την πραγματικότητα, χρειάζεται να ρίξουμε μια πιο ρεαλιστική ματιά στις κοινωνικές και πολιτικές δομές που τη διαμορφώνουν.

Η κατάσταση αυτή δεν αποτελεί αποκλειστικό φαινόμενο της μειονότητας, αλλά αντικατοπτρίζει την ευρύτερη πραγματικότητα της αλβανικής κοινωνίας. Το κράτος της Αλβανίας απέτυχε να εγκαθιδρύσει ουσιαστικούς δημοκρατικούς θεσμούς και ελευθερίες, καθώς η εξουσία παραμένει σφιχτά ελεγχόμενη από τα στελέχη του παλιού καθεστώτος. Οι πρακτικές αυτές διατηρούνται μέχρι σήμερα, προσηλωμένη στην εθνικιστική ρητορική  με σκοπό την δημιουργία αλβανικής ταυτότητας , αυτό αποτελεί κυρίαρχη πολιτική προτεραιότητα απο την δεκαετία του 60 και μετα από το αλβανικό καθεστώς.

Οικονομική εξάρτηση και πολιτική επιρροή

Η ελληνική μειονότητα, ανήκοντας στο αλβανικό κράτος, βρίσκεται απολύτως εξαρτημένη από την οικονομική πολιτική της χώρας. Το σύστημα εξουσίας που κληροδοτήθηκε από το κομμουνιστικό καθεστώς εξακολουθεί να επηρεάζει τις συνειδήσεις των ανθρώπων, με πρακτικές που θυμίζουν ολοκληρωτισμό. Αν άλλοτε ο θείος Ενβέρ καθόριζε τις ζωές των πολιτών, σήμερα ο ρόλος αυτός φαίνεται να έχει μεταβιβαστεί στον Έντι Ράμα, ο οποίος ασκεί επιρροή σχεδόν απόλυτη στη δικαιοσύνη και την αστυνομία.

Η νέα γενιά της Αλβανίας και κυρίως τις μειονότητας, πλήρως απογοητευμένη από αυτή την πραγματικότητα, αποστασιοποιείται όλο και περισσότερο από τα κοινά, αδιαφορώντας για την πολιτική κατάσταση που μοιάζει στάσιμη.

Η μεγάλη φυγή και η αλλαγή ταυτότητας

Η μαζική φυγή από τις πατρογονικές εστίες το 1990 άλλαξε ριζικά την ταυτότητα των Βορειοηπειρωτών, αλλά και του συνόλου του αλβανικού πληθυσμού. Εκατοντάδες χιλιάδες Αλβανοί, συμπεριλαμβανομένων των Ελλήνων της μειονότητας, εγκατέλειψαν τη χώρα αναζητώντας καλύτερες συνθήκες ζωής. Η μετάβαση από ένα κλειστό καθεστώς σε μια ανοιχτή κοινωνία διαμόρφωσε μια νέα, πιο απελευθερωμένη αλλά και πιο ασταθή προσωπικότητα.

Σημαντικό είναι πως, τόσο οι Βορειοηπειρώτες όσο και οι ίδιοι οι Αλβανοί της διασποράς, έχουν αποστασιοποιηθεί από τα πολιτικά δρώμενα της χώρας τους. Απογοητευμένοι από τις πολιτικές εξελίξεις και τη διαφθορά, πολλοί επέλεξαν να μην εμπλέκονται ενεργά, κρατώντας μια στάση απόμακρη και αδιάφορη απέναντι στις εσωτερικές συγκρούσεις. Η αποστασιοποίηση αυτή, όμως, δεν είναι απλώς θέμα αδιαφορίας. Είναι αποτέλεσμα βαθιάς δυσπιστίας απέναντι στους θεσμούς και απογοήτευσης από την έλλειψη προόδου. Σε πολλές περιπτώσεις, ακόμη και η έννοια της ταυτότητας άρχισε να μεταβάλλεται, καθώς οι νέες γενιές που γεννήθηκαν στη διασπορά δυσκολεύονται να συνδεθούν με τις ρίζες τους.

Παράλληλα, η διασπορά των Αλβανών, που αριθμεί χιλιάδες σε όλη την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, βιώνει ανάλογα συναισθήματα αποστασιοποίησης. Οι δεσμοί με την πατρίδα τους παραμένουν συναισθηματικοί, αλλά η ελπίδα για επιστροφή ή ενεργή ανάμειξη στα κοινά είναι αμυδρή, λόγω της διαρκούς πολιτικής αστάθειας και της έλλειψης ευκαιριών.

Η εξάρτηση από την ελληνική πολιτική

Τα πρώτα χρόνια της μετανάστευσης, η πολιτική σκηνή στην Ελλάδα διατήρησε τη μειονότητα εξαρτημένη στο όνομα του εθνικού ζητήματος. Χρειάστηκαν σχεδόν δύο δεκαετίες για να αποκτήσουν οι Έλληνες της Αλβανίας τα απαραίτητα έγγραφα για να κυκλοφορούν ελεύθερα ή να ανοίξουν επιχειρήσεις. Πίσω από αυτή την αργοπορία κρύβονταν παρακέντρα εξουσίας που εκμεταλλεύονταν την κατάσταση για προσωπικά οφέλη.

Ο αείμνηστος πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης είχε δηλώσει πως διοχετεύτηκαν σημαντικά ποσά για τη Βόρειο Ήπειρο, όμως τα έργα που υλοποιήθηκαν ανύπαρκτα.

Η στάση της Ελλάδας, τι έγινε και τι θα μπορούσε να γίνει;

Η Ελλάδα, παρά τις δυνατότητες που υπήρχαν, δεν έδειξε ποτέ πραγματικό ενδιαφέρον για τη βελτίωση των συνθηκών στη Βόρειο Ήπειρο. Μέσα από διασυνοριακά ευρωπαϊκά προγράμματα, θα μπορούσαν να δημιουργηθούν υποδομές, θέσεις εργασίας και επιχειρηματικές πρωτοβουλίες που θα στήριζαν ουσιαστικά την ελληνική μειονότητα.

Μια στρατηγική και μακροπρόθεσμη προσέγγιση θα μπορούσε να αλλάξει την πορεία της ελληνικής μειονότητας στην Αλβανία, ενισχύοντας την αυτάρκεια και την ανάπτυξή της.

Η ελληνική μειονότητα στην Αλβανία παραμένει δέσμια της οικονομικής εξάρτησης, της πολιτικής εκμετάλλευσης και της αδυναμίας πραγματικής ανάπτυξης. Αν κάτι πρέπει να αλλάξει, είναι η πολιτική κατεύθυνση τόσο στην Αλβανία όσο και στην Ελλάδα, με στόχο την πραγματική αυτονομία και ευημερία των κοινοτήτων αυτών.

Μην πυροβολείτε τα παιδιά μας

Η πρόσφατη υπόθεση του Χρήστου Μάστορα ανέδειξε δύο ζητήματα που ταλανίζουν διαχρονικά την κοινότητα των Βορειοηπειρωτών την αμφισβήτηση των νέων που διακρίνονται και την αδυναμία υπέρβασης παλαιών αντιλήψεων.

Μην πυροβολείτε τα παιδιά μας

Η ελπίδα κάθε έθνους βρίσκεται στα παιδιά του. Αντί να τα απομακρύνουμε από τα κοινά, οφείλουμε να τα βοηθήσουμε να ανέβουν όσο πιο ψηλά γίνεται.

 Όσο πιο ψηλά φτάνουν, τόσο πιο δυνατή θα είναι η φωνή μας. 

Ο Χρήστος δεν πέτυχε στη Βόρειο Ήπειρο αλλά εκτός αυτής. 

Και δεν το κατάφερε επειδή είχε πατέρα κομμουνιστή την εποχή του καθεστώτος ή θείο υπουργό στην Ελλάδα, αλλά με σκληρή δουλειά, σε ένα άκρως ανταγωνιστικό περιβάλλον, με κόπο και αφοσίωση στο όνειρό του.

Όλη αυτή η διχαστική συμπεριφορά που παρατηρείται σήμερα στους Βορειοηπειρώτες αποτελεί, κατά κάποιο τρόπο, επιτυχία του Ράμα και των συνεργατών του, ακόμη και εκείνων που προέρχονται από τη μειονότητα. 

Το παιδί πήγε να τραγουδήσει, να κάνει αυτό που ξέρει καλά, και κάποιοι επιτήδειοι εκμεταλλεύτηκαν την κατάσταση, ένθεν και εκείθεν των συνόρων.

Η μικροπρέπεια και ο διχασμός

Η μικροπρέπεια και η στενοκεφαλιά δεν είναι σύγχρονα κοινωνικά φαινόμενα, ούτε της κοινότητας των Βορειοηπειρωτών ούτε της Ελλάδας. 

Υπάρχουν σε κάθε κοινωνία. 

Στη δική μας, όμως, είναι πιο εμφανή, γιατί γνωριζόμαστε όλοι μεταξύ μας. 

Και μεταξύ κατεργαραίων, η αλήθεια δεν μπορεί να κρυφτεί.

Δεν γνωρίζω τον Χρήστο Μάστορα σε προσωπικό επίπεδο, αλλά δεν γίνεται ο κάθε άσχετος να τον πυροβολεί δημόσια, επειδή μπορεί να πληκτρολογήσει πέντε κακίες στα κοινωνικά δίκτυα. 

Λες και η ευκολία γραφείς από τα κινητά στα σόσιαλ μίντια  δίνει το δικαίωμα στον καθένα να συμπεριφέρεται ως ....

Ακόμα πιο εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι οι πολιτικοί άρχοντες της κοινότητάς μας βρήκαν ευκαιρία να εκμεταλλευτούν την κατάσταση, με τη βοήθεια των κολάκων τους, να σπείρουν άλλη μια φορά τη διχόνοια.

Δύο μεγάλα ζητήματα

Το πρώτο ζήτημα αφορά τη στάση ορισμένων απογόνων του κομμουνιστικού καθεστώτος, οι οποίοι σήμερα εμφανίζονται ως τιμητές της ηθικής, παρά την κληρονομιά που φέρουν. 

Το δεύτερο έχει να κάνει με την αδυναμία της πλειοψηφίας να ξεπεράσει τις νοοτροπίες του παρελθόντος, παρά τα 35 χρόνια που έχουν περάσει από την πτώση του καθεστώτος.

Η κοινωνία μας δείχνει να μην έχει βρει ακόμη τον βηματισμό της. Παραμένει δέσμια ιδεών που τη συγκρατούν πίσω, ενώ θα έπρεπε να έχει προχωρήσει σε μια νέα πορεία ανάπτυξης και προόδου.

Ανάγκη για αλλαγή

Αυτή η στασιμότητα είναι εμφανής και στην οργάνωση των Βορειοηπειρωτών, η οποία δεν καταφέρνει να λειτουργήσει ως πυρήνας ενότητας και προόδου. Αντί να διαμορφώνει όραμα και στρατηγική, αρκείται σε ρόλους διαχείρισης, χωρίς ουσιαστική κατεύθυνση. Το αποτέλεσμα είναι μια κοινότητα χωρίς σαφή στόχευση, αδύναμη να ανταποκριθεί στις σύγχρονες προκλήσεις.

Για να αλλάξει αυτή η πραγματικότητα απαιτείται μια ξεκάθαρη πολιτική στρατηγική. Οι καθοδηγητές της κοινότητας πρέπει να αφήσουν πίσω τα στερεότυπα του παρελθόντος και να εργαστούν με γνώμονα την ενότητα και την πρόοδο. Η κοινότητα χρειάζεται ένα νέο πολιτικό αφήγημα, που θα βασίζεται στην ενεργή συμμετοχή των νέων και στη χάραξη ενός ρεαλιστικού πλάνου για το μέλλον.

Για να επιτευχθεί αυτό χρειάζεται, ενίσχυση της πολιτικής παιδείας , η νεολαία πρέπει να μάθει να συμμετέχει στα κοινά και να διεκδικεί ουσιαστικό ρόλο στη λήψη αποφάσεων.

Συγκεκριμένο πολιτικό σχέδιο η πλάνο με στόχους και στρατηγική για την ανάπτυξη και την πολιτική εκπροσώπηση της κοινότητας.

Ενότητα και συνεργασία, οι προσωπικές αντιπαραθέσεις πρέπει να παραμεριστούν για το κοινό καλό.

Αλλαγή νοοτροπίας,  πρέπει να ξεφύγουμε από τις παρωχημένες αντιλήψεις και να χαράξουμε ένα νέο πολιτικό μονοπάτι.

Η αλλαγή δεν είναι εύκολη, αλλά είναι απαραίτητη. Μόνο με συλλογική προσπάθεια και συγκεκριμένους στόχους μπορούμε να πετύχουμε μια νέα πορεία για την κοινότητά μας.

Υποψηφιότητες με φωνή και χωρίς φωνή η ελληνική μειονότητα μπροστά στις κάλπες.

Οι εκλογές της 11ης Μαΐου πλησιάζουν, και η πολιτική σκηνή της Αλβανίας κινείται στους γνώριμους τόνους μιας βαθιά παγιωμένης πραγματικότητας, όπου το παρελθόν συχνά καθορίζει το παρόν. Η ελληνική εθνική μειονότητα, παρά τις αντιξοότητες, παραμένει ενεργή και παρούσα, διεκδικώντας πολιτική φωνή και παρουσία σε μια χώρα που ακόμα δυσκολεύεται να αφομοιώσει το ευρωπαϊκό της προσωπείο.

Στο Δημοκρατικό Κόμμα του Σαλί Μπερίσα, βασικό πρόσωπο αποτελεί ο Βαγγέλης Ντούλες, πρόεδρος του ΚΕΑΔ και από τους πλέον αναγνωρίσιμους πολιτικούς της μειονότητας. Με μακρόχρονη παρουσία στο αλβανικό κοινοβούλιο και εμπειρία στους μηχανισμούς εξουσίας, η εκλογή του θεωρείται σχεδόν σίγουρη. Αν και συχνά του ασκείται κριτική για τον ρόλο του εντός του κατεστημένου, παραμένει σταθερός θεσμικός παράγοντας με πολιτική επιρροή.

Υποψήφιος στην ίδια παράταξη και στην εκλογική περιφέρεια Αυλώνας είναι ο Πέτρος Γκικούριας. Ανήκει στη νεότερη γενιά πολιτικών και προέρχεται από τον χώρο της τοπικής αυτοδιοίκησης. Παρότι δεν έχει εξασφαλισμένη εκλογή, οι αυξανόμενες τάσεις υπέρ του Δημοκρατικού Κόμματος και η υποστήριξη που φαίνεται να συγκεντρώνει στις περιοχές με ελληνικό πληθυσμό, τον κατατάσσουν στους πιθανούς έκπληξη των εκλογών.

Από την άλλη, στο Σοσιαλιστικό Κόμμα του πρωθυπουργού Έντι Ράμα, η υποψηφιότητα του Βασίλη Λάγιου δημιουργεί ποικίλες αντιδράσεις. Παρά την έλλειψη ουσιαστικής πολιτικής πορείας, η επιλογή του από το κυβερνών κόμμα έγινε σε μια προσπάθεια να καλλιεργηθεί η εντύπωση εκπροσώπησης της μειονότητας. Ωστόσο, η σιωπή του ή η χλιαρή του στάση απέναντι στις συστηματικές προσβολές και τις αυθαιρεσίες που βιώνει η ελληνική κοινότητα ειδικά στους Αγίους Σαράντα δεν αφήνουν περιθώρια εμπιστοσύνης. Πρόκειται, όπως λέγεται, για υποψηφιότητα βιτρίνα, χωρίς πολιτική βαρύτητα ή ρεαλιστική πιθανότητα εκλογής.

Πιο αυθεντική και άξια αναφοράς είναι η περίπτωση του Δημήτρη Μπόλη, που κατεβαίνει υποψήφιος με το μικρό PSD. Αν και το κόμμα του έχει περιορισμένη επιρροή, ο ίδιος ξεχωρίζει για τη γνησιότητα του

λόγου του, την απλή και προσιτή στάση του προς τον κόσμο, καθώς και για την επιλογή του να συμμετέχει στον εκλογικό στίβο γνωρίζοντας εκ των προτέρων τις δυσκολίες. Μοιάζει να μπαίνει σε αυτή τη μάχη όχι για την καρέκλα, αλλά για να ακουστεί μια διαφορετική φωνή μια πράξη που από μόνη της έχει μεγαλύτερη αξία από το τελικό αποτέλεσμα.

Το πολιτικό σκηνικό της Αλβανίας, ωστόσο, παραμένει βαλτωμένο. Τα απομεινάρια του χοτζικού καθεστώτος είναι ακόμη ενεργά και διαμορφώνουν δομές εξουσίας που πνίγουν κάθε φρέσκια πρωτοβουλία. Πώς να προχωρήσει μια χώρα όταν πρώην υπουργοί και βουλευτές κατηγορούνται για διαφθορά και κατάχρηση εξουσίας, ενώ τα κόμματα τους διεκδικούν ξανά την ψήφο εμπιστοσύνης του λαού;

Η ελπίδα για μια ουσιαστική πολιτική μεταμόρφωση στην Αλβανία είναι υπαρκτή αλλά δεν έρχεται γρήγορα. Ίσως χρειαστούν γενιές και άνθρωποι που θα επιλέγουν τον δρόμο της προσφοράς και όχι της καρέκλας. Μέχρι τότε, η ελληνική μειονότητα καλείται να πορευτεί με ρεαλισμό, χωρίς να εγκαταλείπει τις αξίες της.

Η μειονότητα χωρίς πυξίδα: τριάντα χρόνια στασιμότητας και πολιτικής ομηρίας

Από την κομματική ενσωμάτωση στην ανάγκη για ανεξάρτητη φωνή

Στις εκλογές της Αλβανίας, η ελληνική εθνική μειονότητα εμφανίζεται ξανά χωρίς σχέδιο, χωρίς όραμα, χωρίς πυξίδα. Είναι άλλο να είσαι πολιτικός που εκπροσωπεί την  μειονότητα, κι άλλο να είσαι πολιτικός σε αλβανικό κόμμα  που απλώς επικαλείται την εκπροσώπησή της. Η διάκριση αυτή είναι ουσιώδης και πρέπει να ειπωθεί ανοιχτά.

Όταν το εθνικό κέντρο στην Ελλάδα, στις αρχές της δεκαετίας του ’90, προώθησε την ένταξη των Βορειοηπειρωτών στα αλβανικά κόμματα, η κίνηση αυτή παρουσιάστηκε ως ρεαλιστική στρατηγική. 

Στην πράξη, όμως, αποδείχθηκε η πιο επιζήμια επιλογή για τη μειονότητα. Μπορεί να εξυπηρετούσε πρόσκαιρες διπλωματικές ισορροπίες και πολιτικά ανταλλάγματα, όμως για τους Έλληνες της Βορείου Ηπείρου σήμανε τη σταδιακή απογύμνωση από κάθε ανεξάρτητη πολιτική φωνή, κάθε μέσο διεκδίκησης, κάθε μηχανισμό επιρροής.

Από τότε μέχρι σήμερα, ο έλεγχος του αλβανικού κράτους είναι απόλυτος. 

Δεν μπορεί να εκλεγεί κανείς, ούτε καν πρόεδρος ενός χωριού, χωρίς την έγκριση του συστήματος εξουσίας στα Τίρανα. 

Οι υποψηφιότητες για βουλευτές, δήμαρχοι, ακόμη και κοινοτάρχες, περνούν πρώτα από κομματικά και κρατικά φίλτρα, με προϋπόθεση τη συμβατότητα με τις επιδιώξεις του καθεστώτος. 

Η όποια διαφορετική φωνή, η ελάχιστη απόπειρα ανεξαρτησίας ή εθνικής ευθύνης, αποκλείεται βιαίως ή απαξιώνεται από τον ίδιο τον κρατικό μηχανισμό.

Το αποτέλεσμα είναι εμφανές. 

Μετά από τρεις δεκαετίες, βασικές υποδομές στις περιοχές της μειονότητας είναι ανύπαρκτες. Δρόμοι, ενέργεια, υδροδότηση  παραμένουν στον προηγούμενο αιώνα. 

Ο απλός πολίτης της μειονότητας, αποξενωμένος από την πατρογονική του εστία, δεν γνωρίζει ούτε τι μεταφέρει κάθε πλευρά στο όνομά του. 

Η πλειονότητα των μειονοτικών πολιτών ελπίζει ακόμη σε ένα κόμμα όλων, λες και η πολυφωνία είναι απειλή και όχι δύναμη. 

Πρόκειται για απόρροια της χρόνιας απουσίας δημοκρατικών διαδικασιών, που διαμόρφωσε γενιές φοβισμένες, ανήμπορες, καχύποπτες και εξαρτημένες.

Οι τοπικοί άρχοντες είναι αιχμάλωτοι του συστήματος. 

Δεν μπορούν να μιλήσουν, δεν μπορούν να αντιδράσουν, γιατί γνωρίζουν πως την επόμενη μέρα θα έρθει περικοπή κονδυλίων, μισθοδοσιών, καθημερινών εξόδων λειτουργίας. Το σύστημα ελέγχει, διανέμει και εκβιάζει. Και η μειονότητα αποδυναμωμένη, κατακερματισμένη, φοβισμένη μετατρέπεται σταδιακά σε έρημο τόπο.

Και η Ομόνοια; 

Αντί να λειτουργήσει ως φορέας ένωσης, διεκδίκησης και αναγέννησης του Βορειοηπειρωτικού Ελληνισμού, έχει μετατραπεί σε κλειστή κάστα. Τα ίδια πρόσωπα την εκπροσωπούν εδώ και 25 χρόνια, ανακυκλώνοντας τις ίδιες πρακτικές, τις ίδιες αδιέξοδες συμμαχίες και την ίδια υποταγή. Η Ομόνοια σήμερα δεν αποτελεί όργανο της μειονότητας αποτελεί μέσο επιβίωσης για μια μικρή ομάδα προσώπων.

Η πρόταση πλέον είναι ριζική αλλά αναγκαία: η Ομόνοια πρέπει να αποδεσμευτεί πλήρως όχι μόνο από τα αλβανικά κόμματα αλλά και από κάθε εκλογική διαδικασία. Δεν μπορεί να συνεχίζει να είναι άλλο ένα κομματικό παραμάγαζο. 

Ο ρόλος της πρέπει να επαναπροσδιοριστεί.

Οφείλει να μετατραπεί σε έναν ζωντανό και ανεξάρτητο φορέα συλλογής, επεξεργασίας και διεκδίκησης προτάσεων για τα προβλήματα της μειονότητας. 

Να συγκροτεί δημόσιες διαβουλεύσεις, να οργανώνει επιτροπές κατοίκων, επιστημόνων και τοπικών εκπροσώπων, να προβάλλει αιτήματα προς την κεντρική διοίκηση όχι ως υπηρέτης της, αλλά ως συνομιλητής με αξιοπρέπεια και αυτοτέλεια.

Μόνο με τέτοιου τύπου ριζική αναδιάρθρωση η Ομόνοια μπορεί να ξαναποκτήσει νομιμοποίηση στη συνείδηση της ίδιας της βάσης της. 

Όσο μένει εγκλωβισμένη σε εκλογικά παζάρια και στενές διαδρομές εξουσίας, τόσο θα συνεχίζει να αποξενώνεται από τον Βορειοηπειρώτη της καθημερινότητας.

Αρκετά πια με τις αυταπάτες και τις διαμεσολαβήσεις. 

Οι Βορειοηπειρώτες δεν χρειάζονται άλλους σωτήρες ούτε διαχειριστές της σιωπής τους. Χρειάζονται δομές που να εκπροσωπούν πραγματικά τις ανάγκες τους, να ακούν τη φωνή της βάσης και να την κάνουν πολιτικό λόγο και πράξη.

Ήρθε η ώρα η ίδια η μειονότητα να πάρει την τύχη της στα χέρια της. 

Όχι μέσα από κομματικούς σωλήνες ή εκλογικές λίστες που εγκρίνονται από τα Τίρανα, αλλά μέσα από ανοιχτές, ανεξάρτητες και δημοκρατικές διαδικασίες.

Η Ομόνοια, αν θέλει να επιβιώσει ιστορικά και πολιτικά, οφείλει να μετασχηματιστεί. 

Να γίνει ο χώρος συγκρότησης της συλλογικής φωνής του Βορειοηπειρωτικού Ελληνισμού.

Ένας θεσμός πολιτικής διεκδίκησης, πολιτιστικής ταυτότητας και κοινωνικής συνοχής.

Αν δεν το πράξει, θα είναι απλώς μία ακόμα χαμένη ευκαιρία σε μια σειρά από ήττες.

Η μειονότητα δεν έχει ανάγκη από πρόσωπα που απλώς επιβιώνουν στο σύστημα. Χρειάζεται πρόσωπα που θα τολμήσουν να το αμφισβητήσουν.

Στη σκιά των εκλογών στην Αλβανία και ο ρόλος της ελληνικής μειονότητας

Τριάντα πέντε χρόνια έχουν περάσει από την κατάρρευση του καθεστώτος του Ενβέρ Χότζα και την «απελευθέρωση» της Αλβανίας από το σιδερένιο πέπλο της απομόνωσης. Τριάντα πέντε χρόνια, και όμως η κατάσταση για την ελληνική μειονότητα όχι μόνο δεν βελτιώθηκε, αλλά επιδεινώθηκε δραματικά σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα χειρότερα και από την κομμουνιστική εποχή. Σήμερα, ενόψει των εκλογών, η ελπίδα για μια ουσιαστική αλλαγή μοιάζει περισσότερο με ψευδαίσθηση.

Ο ύπουλος αφελληνισμός και η υφαρπαγή της γης

Η πολιτική της αλβανικής κεντρικής εξουσίας τα τελευταία χρόνια μπορεί να συνοψιστεί σε δύο βασικούς άξονες: την εθνοτική αλλοίωση και την υφαρπαγή της ελληνικής περιουσίας. Ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ’90, όταν οι πρώτοι Βορειοηπειρώτες ξεκίνησαν να επιστρέφουν ή να διεκδικούν δικαιώματα, το επίσημο κράτος κινήθηκε με μεθοδικότητα. 

Η αποσταθεροποίηση του 1997 αποτέλεσε ιστορικό σημείο καμπής: στο γενικό χάος, οι μειονοτικές περιοχές λεηλατήθηκαν, οικογένειες εκδιώχθηκαν και η αίσθηση ανασφάλειας ρίζωσε βαθιά.

Οι μεθοδεύσεις δεν σταμάτησαν εκεί. Τα τελευταία 20 χρόνια, ιδιαίτερα στα παραθαλάσσια μέτωπα της Χιμάρας, των Αγίων Σαράντα και μέχρι τα Εξαμίλια, ο πληθυσμός αλλοιώθηκε μεθοδικά. Φανατικοί έποικοι μεταφέρθηκαν από το εσωτερικό της Αλβανίας, ενισχυμένοι από θρησκευτικό φανατισμό ή αντικίνητρα κατοικίας και γης. Η κατάσταση επιδεινώθηκε όταν άρχισε η οργανωμένη «περιφρούρηση» με την κυριολεκτική έννοια ελληνικών κτημάτων. Με την ευλογία, αν όχι την εντολή, του κράτους, εκτάσεις καταλήφθηκαν, χτίστηκαν, νομιμοποιήθηκαν. Η Βόρειος Ήπειρος άλλαξε όψη και ψυχή.

Οι εκπρόσωποι της μειονότητας και η σιωπή τους

Την ίδια ώρα, οι εκπρόσωποι της μειονότητας είτε αποδείχθηκαν ανεπαρκείς είτε συνθηκολόγησαν για προσωπικά οφέλη. Σε πολιτικό επίπεδο, η συμμετοχή Ελλήνων στις αλβανικές εκλογές κατέληξε συχνά σε διακοσμητικό ρόλο, χωρίς θεσμική δύναμη, χωρίς ηχηρή φωνή. Ελάχιστες ήταν οι περιπτώσεις εκείνες όπου καταγράφηκε σοβαρή πολιτική αντίσταση ή στρατηγική ανάδειξης των μειονοτικών ζητημάτων στα διεθνή φόρα. Ορισμένοι, μάλιστα, αντί να αντισταθούν, έγιναν συνεργοί στη σιωπή.

Η διεθνής κοινότητα και η αδιαφορία της Ελλάδας

Ίσως το πιο οδυνηρό στοιχείο αυτής της κατάστασης να είναι η αδιαφορία της διεθνούς κοινότητας και, δυστυχώς, της ίδιας της Ελλάδας. Το ζήτημα της ελληνικής μειονότητας στη Βόρειο Ήπειρο έχει πάψει να αποτελεί μέρος της εξωτερικής πολιτικής της χώρας. Οι πιέσεις που θα μπορούσαν να ασκηθούν μέσω της Ε.Ε., του Συμβουλίου της Ευρώπης ή διμερών συμφωνιών παραμένουν ανενεργές. Η ένταξη της Αλβανίας στην ευρωπαϊκή προοπτική δεν συνοδεύτηκε από την παραμικρή εγγύηση προστασίας της ελληνικής ταυτότητας στη Χιμάρα, στους Αγίους Σαράντα, στη Δρόπολη και αλλού.

Η γη του Βούρκου και η επόμενη φάση

Καθώς το παραλιακό μέτωπο έχει πλέον αλλάξει οριστικά χαρακτήρα, σειρά παίρνουν τα ηπειρωτικά χωριά η καρδιά της μειονότητας. Η περιοχή του Βούρκου, πλούσια σε ιστορία και μνήμες, αντιμετωπίζει τη νέα απειλή: η γη διατίθεται, τα χωριά ερημώνουν, και η ελληνική παρουσία σβήνει, όχι πια με τη βία, αλλά με το πέρασμα του χρόνου, την αδιαφορία, και την πολιτική εγκατάλειψη.

Το εκλογικό θέατρο και τα πραγματικά διλήμματα

Μπροστά στις επικείμενες εκλογές, το ερώτημα ποιος θα εκλεγεί ο Ράμα ή ο Μπερίσα είναι, δυστυχώς, άνευ ουσίας. Η πολιτική προς τη μειονότητα δεν πρόκειται να αλλάξει, γιατί δεν αποτελεί αντικείμενο διαλόγου ούτε έχει κομματικό κόστος για κανέναν. Η ελληνική μειονότητα δεν αριθμεί πλέον αρκετούς ψήφους ώστε να επηρεάσει αποφασιστικά τα αποτελέσματα. Και όταν στους Αγίους Σαράντα οι αλβανικής καταγωγής ψηφοφόροι είναι τρεις φορές περισσότεροι από τους Έλληνες, ποια εκπροσώπηση και ποια αλλαγή να περιμένει κανείς;

Η μόνη διέξοδος: αλλαγή πλεύσης και εγρήγορση

Το μόνο που μπορεί να αναστρέψει την πορεία του αργού θανάτου της ελληνικής παρουσίας στη Βόρειο Ήπειρο είναι μια ριζική αναθεώρηση: 

– Των αποδήμων, που πρέπει να σταθούν αρωγοί στους εναπομείναντες κατοίκους.

– Της ελληνικής πολιτείας, που πρέπει επιτέλους να εντάξει το Βορειοηπειρωτικό στην ατζέντα της εξωτερικής πολιτικής, διεκδικώντας, προειδοποιώντας, θέτοντας όρους.

– Της διεθνούς κοινότητας, που πρέπει να σταματήσει να θεωρεί την Ελλάδα απλώς πύλη της σταθερότητας χωρίς ανταλλάγματα.

Και γιατί όχι την επαναφορά του αιτήματος της αυτοδιάθεσης, ως νόμιμου, ιστορικού και δημοκρατικού δικαιώματος.

Διαφορετικά, ο αφανισμός θα συνεχιστεί. Ήσυχα, καθημερινά, αργά και αναπόφευκτα. Όπως σβήνει μια φλόγα όταν την αφήσεις χωρίς προστασία.

Ανάμεσα σε δύο πατρίδες, χωρίς πυξίδα

 

ChatGPT Image 21 Απρ 2025

Πέρασαν σχεδόν τριάντα πέντε χρόνια από τότε που η πλειοψηφία των Βορειοηπειρωτών εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα. Κι όμως, ακόμη και σήμερα, μια απλή ερώτηση όπως το «Από πού είσαι;» μπορεί να φέρει αμηχανία. Γιατί η απάντηση δεν είναι απλώς γεωγραφική  είναι υπαρξιακή. Κι αυτή η αμηχανία αποκαλύπτει πως η κοινότητά μας δεν έχει ακόμη κατακτήσει την ταυτότητά της.

Η διαφορά μας από τους ντόπιους δεν είναι ούτε πολιτισμική ούτε ιστορική. Είναι πρωτίστως εσωτερική. Συχνά κινούμαστε χωρίς πυξίδα, χωρίς σαφή εικόνα για το ποιοι είμαστε και τι θέλουμε. Μετά την πτώση του καθεστώτος, βρεθήκαμε σε ένα άγνωστο περιβάλλον, οπλισμένοι με μια κληρονομημένη σκέψη που αδυνατούσε να σταθεί στη νέα πραγματικότητα.

Πολλοί μιλούν για την προ του ’90 εποχή με μια σιγουριά που αγγίζει τη λήθη, λες και όσα ακολούθησαν δεν υπήρξαν ποτέ. Μια κοινότητα με έτοιμες απαντήσεις, δανεικές από ένα αυταρχικό παρελθόν, δυσκολεύεται να διατυπώσει νέα ερωτήματα. Κι όμως, χωρίς ερωτήματα, δεν υπάρχει πρόοδος. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο πολιτικό ή θεσμικό  είναι βαθιά πολιτισμικό και ψυχολογικό. Μάθαμε να ψάχνουμε εχθρούς, για να δικαιολογήσουμε την αδυναμία μας να αυτοπροσδιοριστούμε. Η καχυποψία, η μανία καταδιώξεως, οι θεωρίες συνομωσίας είναι άμυνες μιας ταυτότητας που ακόμη δεν έχει σχηματιστεί.

Σε αυτό το κενό ταυτότητας, βρήκαν χώρο να κυριαρχήσουν λάθος άνθρωποι. Τα ηνία της κοινότητας ανέλαβαν, σε μεγάλο βαθμό, αγράμματοι, καιροσκόποι, πρώην στελέχη του παλιού καθεστώτος. Άνθρωποι χωρίς όραμα, χωρίς παιδεία, χωρίς αίσθηση συλλογικής ευθύνης. Κάποιοι μάλιστα, που δυσκολεύονται να γράψουν σωστά ακόμη και το όνομά τους, κατέβηκαν υποψήφιοι στις εκλογές, γιατί όχι; Αφού η σοβαρότητα δεν ήταν ποτέ προϋπόθεση για τη φιλοδοξία. Δεν μπήκαν μπροστά για να ενώσουν, αλλά για να ελέγξουν. Ήθελαν όχι μια κοινότητα ζωντανή, αλλά μια μάζα εξαρτημένη.

Έστησαν ένα σύστημα εσωστρέφειας και σιωπής. Φοβήθηκαν τη σκέψη, τη συμμετοχή, τη διαφωνία  γιατί ήξεραν ότι αν η κοινότητα ωρίμαζε, εκείνοι θα έχαναν τη δύναμή τους.

Κι όμως, παρά την υπονόμευση, ένα μέρος της κοινότητάς μας άντεξε, προσαρμόστηκε, προχώρησε. 

Κι αυτό είναι το ελπιδοφόρο. Γιατί τώρα, περισσότερο από ποτέ, έχουμε μια ευκαιρία να αλλάξουμε πορεία. Αρκεί να συνειδητοποιήσουμε πως η σκέψη είναι πράξη ευθύνης. Και η ευθύνη δεν είναι υπόθεση των άλλων  είναι όλων μας.

Η θέληση που χρειαζόμαστε δεν είναι ούτε ευχή ούτε μανία αλλαγής από τη μια μέρα στην άλλη. Είναι κάτι πιο ουσιαστικό: οργανωμένη, συνειδητή, βασισμένη στη γνώση και στη μνήμη. Αλλιώς, θα ξαναγυρίσουμε στην ίδια παγίδα  να κυνηγάμε έναν εχθρό που δεν υπάρχει, για να μην κοιτάξουμε κατάματα μια αλήθεια που δεν αντέχουμε.

Το πρόβλημα σήμερα δεν είναι ποιος μας φταίει, αλλά ότι δεν ξέρουμε ακόμη ποιοι είμαστε. Κι αν δεν το λύσουμε αυτό, θα μείνουμε για πάντα χωρίς ρίζες και χωρίς σκιά να ξαποστάσουμε.

Ο κομματάρχης, η μικρή εξουσία που έγινε μεγάλη πληγή

 Ιωνας 12/4/2025

Από την Αλβανία του Χότζα στην Ελλάδα του σήμερα

Η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται. Αλλά συχνά μεταμφιέζεται.
Όσα πιστέψαμε πως αφήσαμε πίσω μας  την καταπίεση, τον έλεγχο, τον φόβο  επιστρέφουν, με νέα πρόσωπα, πιο εκλεπτυσμένα μέσα, πιο ήπιο προσωπείο. 

Στις πρώην κομμουνιστικές κοινωνίες, η μετάβαση στη δημοκρατία και την αγορά δεν συνοδεύτηκε πάντα από μετάβαση στην ελευθερία. Και στις πρώην δημοκρατίες, η ελευθερία κατέληξε συχνά να είναι υπόθεση των λίγων.

Ο κομματάρχης, τοπικός εκφραστής της απόλυτης εξουσίας στην Αλβανία του Χότζα, είναι μια φιγούρα που δεν πρέπει να τη δούμε απλώς σαν ιστορικό απολίθωμα, αλλά σαν μηχανισμό εξουσίας που μεταλλάσσεται και επιβιώνει ακόμα. Όχι πια μόνο στον βορρά  αλλά και στο δικό μας σπίτι.

Ο κομματάρχης ως σύμβολο ελέγχου.

Στην Αλβανία του Ενβέρ Χότζα, ο κομματάρχης ήταν το πρόσωπο του καθεστώτος μέσα στην τοπική κοινωνία.
Είχε τη δύναμη να σε ανεβάσει ή να σε εξαφανίσει. 

Έκρινε ποιος θα σπουδάσει, ποιος θα δουλέψει, ποιος θα έχει καθαρή βιογραφία. 

Οι άνθρωποι τον έτρεμαν περισσότερο από τον ίδιο τον νόμο. Το χωριό δεν είχε άλλον θεό. Μόνο αυτόν.

Η καθημερινή ζωή ήταν ένας διαρκής αγώνας επιβίωσης μέσα από τη σιωπή. Τα «σακούλια» με τρόφιμα και πεσκέσια δεν ήταν προσφορές ευγνωμοσύνης, αλλά εισιτήρια ελπίδας. Η φτώχεια ήταν οργανωμένο εργαλείο εξουσίας. Κι όσο πιο αμόρφωτος ήταν ο πολίτης, τόσο πιο ακίνδυνος ήταν για το καθεστώς.

Αυτή η λειτουργία εξουσίας ο απόλυτος έλεγχος των πόρων, της πληροφορίας και της δυνατότητας του άλλου να ζήσει είναι το θεμέλιο κάθε αυταρχικού μοντέλου. Και, όπως αποδεικνύεται, δεν χρειάζεται ιδεολογική στολή για να επιβιώσει.

Από τον κομματάρχη του κομμουνιστικού  κόμματος στον κομματάρχη της αγοράς

Στην Ελλάδα του 2025, δεν έχουμε κομματάρχες με εξουσιοδοτήσεις από το μπιρό. Έχουμε όμως βουλευτές και δημάρχους που λειτουργούν με την ίδια λογική. Το πελατειακό κράτος, η διαφθορά, η διαπλοκή και η συγκάλυψη δεν είναι απόνερα κάποιου παλιού καθεστώτος. Είναι η κανονικότητα. Και η κανονικότητα αυτή αναπαράγεται, όχι μέσα από τη βία, αλλά μέσα από την ανοχή.

Η εξουσία σήμερα δεν χρειάζεται να σε εξορίσει. Αρκεί να μην σε προσλάβει.
Δεν χρειάζεται να σε φυλακίσει. Αρκεί να μην σε ακούσει.
Δεν χρειάζεται να σε φιμώσει. Αρκεί να σε αγνοήσει.

Όπως τότε, έτσι και τώρα, η εξουσία δεν θέλει πολίτες με φωνή. Θέλει πελάτες με ανάγκες.
Άνθρωποι που χρωστάνε χάρες. Που σιωπούν για να μην «χαλάσουν σχέσεις».
Που περιμένουν έναν γνωστό, μια θέση, ένα τηλέφωνο.

Στις δημόσιες προσλήψεις, χιλιάδες νέοι με πτυχία και προσόντα αποκλείονται γιατί δεν έχουν άκρες. Διαγωνισμοί με κομμένα και ραμμένα κριτήρια, ώστε να ευνοούνται οι σωστοί.  Αξιοκρατία μόνο στη θεωρία.

Στη δικαιοσύνη, υποθέσεις που αφορούν πολιτικά πρόσωπα ή ισχυρούς επιχειρηματίες θάβονται για χρόνια. Ο απλός πολίτης που θα διεκδικήσει το δίκιο του θα βρεθεί αντιμέτωπος με τοίχους, έξοδα και καθυστερήσεις.

Στην τοπική αυτοδιοίκηση, αναθέσεις και έργα μοιράζονται ανάλογα με τις πολιτικές σχέσεις, όχι με τις ανάγκες των τοπικών κοινωνιών. Δημόσιοι πόροι γίνονται εργαλείο αναπαραγωγής της τοπικής μικροεξουσίας.

Στο πανεπιστήμιο, φοιτητές που δεν έχουν πλάτες μένουν έξω από μεταπτυχιακά και προγράμματα. Και νέοι επιστήμονες εργάζονται με επισφαλείς συμβάσεις, ελπίζοντας σε μια ευκαιρία που αργεί να έρθει.

Το σύστημα αλλάζει πρόσωπα, όχι συνείδηση

Το πιο ανησυχητικό είναι πως αυτή η πραγματικότητα δεν προκαλεί πια οργή.
Προκαλεί… συνήθεια.
Οι πολίτες μαθαίνουν να ζουν με το «έτσι είναι», με το «εγώ δεν μπορώ να το αλλάξω».
Έτσι, ο κομματάρχης δεν χρειάζεται πια να επιβάλει τον εαυτό του.
Τον κουβαλάμε μόνοι μας.

Αυτή η εσωτερικευμένη εξάρτηση – η ιδέα πως για να πετύχεις πρέπει να έχεις πλάτες – είναι το θεμέλιο κάθε στρεβλής κοινωνίας.
Και όσο το δεχόμαστε, όσο το αναπαράγουμε, τόσο πιο μακρινή γίνεται κάθε ιδέα ουσιαστικής Δημοκρατίας.

Ο κομματάρχης δεν πέθανε.
Απλώς άλλαξε ρόλο.
Σήμερα κρατά tablet αντί για φάκελο. Μιλάει για καινοτομία, για ανάπτυξη, για μεταρρυθμίσεις αλλά στο παρασκήνιο λειτουργεί με την ίδια λογική, έλεγχος, εξάρτηση, επιβίωση μέσα από σιωπή.

Η ευθύνη, όμως, δεν βαραίνει μόνο την εξουσία. Βαραίνει και την κοινωνία.
Γιατί η πιο σκληρή μορφή εξουσίας είναι εκείνη που ο πολίτης δεν την πολεμά, αλλά τη θεωρεί φυσική.

Η ιστορία του κομματάρχη είτε στην Αλβανία του Χότζα είτε στην Ελλάδα του σήμερα  είναι μια ιστορία που δεν τελειώνει, αν δεν την τελειώσουμε εμείς.
Όχι μόνο με νόμους, όχι μόνο με πολιτικές αλλαγές,  αλλά με αλλαγή νοοτροπίας.

Και μέχρι να συμβεί αυτό, ο κομματάρχης θα συνεχίσει να κυβερνά ίσως όχι από πάνω,
αλλά από μέσα μας.