Ανάμεσα σε δύο πατρίδες, χωρίς πυξίδα

 

ChatGPT Image 21 Απρ 2025

Πέρασαν σχεδόν τριάντα πέντε χρόνια από τότε που η πλειοψηφία των Βορειοηπειρωτών εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα. Κι όμως, ακόμη και σήμερα, μια απλή ερώτηση όπως το «Από πού είσαι;» μπορεί να φέρει αμηχανία. Γιατί η απάντηση δεν είναι απλώς γεωγραφική  είναι υπαρξιακή. Κι αυτή η αμηχανία αποκαλύπτει πως η κοινότητά μας δεν έχει ακόμη κατακτήσει την ταυτότητά της.

Η διαφορά μας από τους ντόπιους δεν είναι ούτε πολιτισμική ούτε ιστορική. Είναι πρωτίστως εσωτερική. Συχνά κινούμαστε χωρίς πυξίδα, χωρίς σαφή εικόνα για το ποιοι είμαστε και τι θέλουμε. Μετά την πτώση του καθεστώτος, βρεθήκαμε σε ένα άγνωστο περιβάλλον, οπλισμένοι με μια κληρονομημένη σκέψη που αδυνατούσε να σταθεί στη νέα πραγματικότητα.

Πολλοί μιλούν για την προ του ’90 εποχή με μια σιγουριά που αγγίζει τη λήθη, λες και όσα ακολούθησαν δεν υπήρξαν ποτέ. Μια κοινότητα με έτοιμες απαντήσεις, δανεικές από ένα αυταρχικό παρελθόν, δυσκολεύεται να διατυπώσει νέα ερωτήματα. Κι όμως, χωρίς ερωτήματα, δεν υπάρχει πρόοδος. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο πολιτικό ή θεσμικό  είναι βαθιά πολιτισμικό και ψυχολογικό. Μάθαμε να ψάχνουμε εχθρούς, για να δικαιολογήσουμε την αδυναμία μας να αυτοπροσδιοριστούμε. Η καχυποψία, η μανία καταδιώξεως, οι θεωρίες συνομωσίας είναι άμυνες μιας ταυτότητας που ακόμη δεν έχει σχηματιστεί.

Σε αυτό το κενό ταυτότητας, βρήκαν χώρο να κυριαρχήσουν λάθος άνθρωποι. Τα ηνία της κοινότητας ανέλαβαν, σε μεγάλο βαθμό, αγράμματοι, καιροσκόποι, πρώην στελέχη του παλιού καθεστώτος. Άνθρωποι χωρίς όραμα, χωρίς παιδεία, χωρίς αίσθηση συλλογικής ευθύνης. Κάποιοι μάλιστα, που δυσκολεύονται να γράψουν σωστά ακόμη και το όνομά τους, κατέβηκαν υποψήφιοι στις εκλογές, γιατί όχι; Αφού η σοβαρότητα δεν ήταν ποτέ προϋπόθεση για τη φιλοδοξία. Δεν μπήκαν μπροστά για να ενώσουν, αλλά για να ελέγξουν. Ήθελαν όχι μια κοινότητα ζωντανή, αλλά μια μάζα εξαρτημένη.

Έστησαν ένα σύστημα εσωστρέφειας και σιωπής. Φοβήθηκαν τη σκέψη, τη συμμετοχή, τη διαφωνία  γιατί ήξεραν ότι αν η κοινότητα ωρίμαζε, εκείνοι θα έχαναν τη δύναμή τους.

Κι όμως, παρά την υπονόμευση, ένα μέρος της κοινότητάς μας άντεξε, προσαρμόστηκε, προχώρησε. 

Κι αυτό είναι το ελπιδοφόρο. Γιατί τώρα, περισσότερο από ποτέ, έχουμε μια ευκαιρία να αλλάξουμε πορεία. Αρκεί να συνειδητοποιήσουμε πως η σκέψη είναι πράξη ευθύνης. Και η ευθύνη δεν είναι υπόθεση των άλλων  είναι όλων μας.

Η θέληση που χρειαζόμαστε δεν είναι ούτε ευχή ούτε μανία αλλαγής από τη μια μέρα στην άλλη. Είναι κάτι πιο ουσιαστικό: οργανωμένη, συνειδητή, βασισμένη στη γνώση και στη μνήμη. Αλλιώς, θα ξαναγυρίσουμε στην ίδια παγίδα  να κυνηγάμε έναν εχθρό που δεν υπάρχει, για να μην κοιτάξουμε κατάματα μια αλήθεια που δεν αντέχουμε.

Το πρόβλημα σήμερα δεν είναι ποιος μας φταίει, αλλά ότι δεν ξέρουμε ακόμη ποιοι είμαστε. Κι αν δεν το λύσουμε αυτό, θα μείνουμε για πάντα χωρίς ρίζες και χωρίς σκιά να ξαποστάσουμε.