Η Ήπειρος αποτελεί γη πλούσια σε μνήμες και ιστορίες που διαπερνούν τους αιώνες, χαράσσοντας μια διαρκή πολιτισμική και ιστορική ταυτότητα. Στα βάθη του χρόνου, ο μεγάλος ιστορικός Ηρόδοτος, στο αριστουργηματικό του έργο Ἱστορίαι (5ος αιώνας π.Χ.), αναφέρεται στους Θεσπρωτούς, ένα από τα αρχαία ελληνικά φύλα που κατοικούσαν στην περιοχή, και εξυμνεί τη Δωδώνη, όπου δεσπόζει το ιερό βουνό Τόμαρος¹. Το βουνό αυτό υπήρξε το πνευματικό κέντρο λατρείας, μαντείου και πολιτισμού, εστία μιας θρησκευτικής παράδοσης που άντεξε στον χρόνο.
Παράλληλα, η περιοχή αυτή ήταν το κέντρο του κράτους των Μολοσσών, ενός λαού με σημαντική ιστορική και πολιτισμική παρουσία στην Ήπειρο. Σύμφωνα με τον Αθανάσιο Πετρίδη, το Σιεντενικού ή Σουδενίκον είναι οροσειρά του Τόμαρου, και το χωριό Μάλτσιανη ήταν παλαιότερα γνωστό ως Μολωσιάνη, όνομα που μαρτυρεί την καταγωγή και την ένταξή του στο μολοσσικό σύστημα οικισμών². Αυτή η ονομασία δεν αποτελεί απλώς τοπική λεπτομέρεια, αλλά αποκαλύπτει τη βαθιά ιστορική συνέχεια που συνδέει τον σύγχρονο οικισμό με τους αρχαίους κατοίκους της περιοχής, τους Μολοσσούς, οι οποίοι, όπως επιβεβαιώνουν αρχαίες πηγές και σύγχρονες μελέτες³, κατείχαν και πολιτισμικά επηρέαζαν τα εδάφη γύρω από τον Τόμαρο και τη Δωδώνη.
Από αυτή τη μακραίωνη πολιτισμική κληρονομιά πηγάζει και η ζωντανή λαϊκή μνήμη της Μάλτσιανης, που μεταφέρεται προφορικά από γενιά σε γενιά. Το τοπωνύμιο Μαγκανάρη, που χαρακτηρίζει μια απότομη ανηφόρα και παλιό οικισμό κοντά στο χωριό, κουβαλά δύο βασικές ερμηνείες αφενός, τη σχέση με το εργαλείο του μάγγανου ή αργαλειού ένα στοιχείο της παραδοσιακής υφαντικής τέχνης και της τεχνικής γνώσης αφετέρου, με τις μαγγανείες, τις μαγικές και θεραπευτικές πρακτικές που, σύμφωνα με τις αφηγήσεις, ασκούσε μια γυναίκα, συνδυάζοντας βότανα και τελετουργικά για να βοηθά όσους είχαν ανάγκη για τεκνοποίηση⁴.
Η ύπαρξη αυτής της γυναικείας μορφής που έκανε μάγια αποτελεί ζωντανό παράδειγμα της διαχρονικής παρουσίας ενός κόσμου όπου το καθημερινό συνυπάρχει με το ιερό και το μυστήριο. Αυτές οι πρακτικές μαγείας και θεραπείας θυμίζουν τις αρχαίες θρησκευτικές και μαντικές τελετουργίες που περιγράφει ο Ηρόδοτος για την περιοχή¹, μεταφέροντας έτσι την ιστορική και πνευματική συνέχεια ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν.
Μέσα από τα τοπωνύμια, τους μύθους και τις αφηγήσεις, η Μάλτσιανη αποκαλύπτει την πολύπλευρη ταυτότητά της, τόπος όπου η ανθρώπινη καθημερινότητα, η τεχνική γνώση και το πνεύμα συναντώνται και διαπλέκονται αρμονικά. Η σύνδεση αυτή επιβεβαιώνει ότι η περιοχή υπήρξε σταυροδρόμι πολιτισμών, όπου το ιερό και το λαϊκό αποτελούν αδιάσπαστο σύνολο.
Έτσι, το τοπωνύμιο Μαγκανάρης δεν είναι απλώς το όνομα μιας τοποθεσίας ή ενός εργαλείου είναι σύμβολο μιας βαθιάς πολιτισμικής συνέχειας, που αντανακλά την ψυχή και την ιστορία της Μάλτσιανης μια φλόγα που φωτίζει τη διαδρομή από τους αρχαίους Θεσπρωτούς και Μολοσσούς του Ηροδότου μέχρι τις ζωντανές αφηγήσεις των σημερινών κατοίκων.
Στο ιστορικό υπόβαθρο της Μάλτσιανης, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η σύνδεση με τους αρχαίους Μολοσσούς, το ηπειρωτικό φύλο που κυριάρχησε στην περιοχή της Ηπείρου. Σύμφωνα με τον Αθανάσιο Πετρίδη, το χωριό παλαιότερα ήταν γνωστό ως Μολωσιάνη², όνομα που φανερώνει την καταγωγή και την πολιτισμική του ταυτότητα, καθώς αποτελούσε τμήμα του μολοσσικού συστήματος οικισμών. Αυτή η ονομασία δεν είναι τυχαία, μαρτυρεί τη βαθιά ιστορική συνέχεια που συνδέει τον σύγχρονο οικισμό με τους αρχαίους κατοίκους της περιοχής, τους Μολοσσούς, οι οποίοι, όπως αναφέρουν οι αρχαίοι συγγραφείς και επιβεβαιώνουν οι σύγχρονες αρχαιολογικές και επιγραφικές μαρτυρίες³, είχαν έντονη παρουσία και σημαντική πολιτισμική επιρροή στα εδάφη γύρω από τον Τόμαρο και τη Δωδώνη.
Η περιοχή της Μάλτσιανης, με το ιστορικό τοπωνύμιο Μαγκανάρη, διατηρεί ζωντανή την παράδοση μιας κοινωνίας που συνδύαζε την παραγωγική τέχνη (κατασκευή μάγγανων) με μυστικιστικές πρακτικές θεραπείας και μάγια. Αυτή η σύνδεση θυμίζει τις αναφορές του Ηροδότου για τους Θεσπρωτούς και άλλους αρχαίους ηπειρώτες, που μέσα από τις αφηγήσεις τους διατηρούσαν ζωντανές τις θρησκευτικές και πολιτιστικές τους παραδόσεις, ανάμεικτες με δεισιδαιμονίες και λαϊκή σοφία. Η ιστορία του Μαγκανάρη αποκαλύπτει την ιστορική συνέχεια και το βάθος της λαογραφίας στην περιοχή, που αντλεί από τις ρίζες της αρχαίας Ηπείρου.
* Η ονομασία Σουδενίκον, με την οποία αναφέρεται η περιοχή από τον Αθανάσιο Πετρίδη (1866), πιθανώς φέρει ετυμολογική ρίζα από την αρχαιοελληνική λέξη σούδα (αύλακας, τάφρος, υδατορροή) και το νίκη/νικ-, αποδίδοντας την έννοια του «υδάτινου τόπου που κυριεύθηκε ή ιδρύθηκε μετά από νίκη».
Η Μάλτσιανη, με τις άφθονες πηγές της, τα φυσικά ρέματα και τα πέτρινα αυλάκια που διασχίζουν τον οικισμό, επιβεβαιώνει γεωγραφικά αυτή την ερμηνεία, δείχνοντας ότι το ίδιο το όνομά της φέρει αποτύπωμα του νερού και της ιστορικής συνέχειας.Παραπομπές
¹ Ηρόδοτος, Ἱστορίαι, Βιβλίο 2, §52 και 57· Βιβλίο 1, §56 — αναφορά στο μαντείο της Δωδώνης και τους Θεσπρωτούς.² Αθανάσιος Πετρίδης, Ιστορικά και τοπωνυμικά της Ηπείρου, εκδ. Νέα Σύνορα (πιθανώς σελ. 135–140) — αναφορά στο Σιεντενικού και τη «Μολωσιάνη».
³ Πρβλ. Θουκυδίδης 2.80, Πλούταρχος (Αλέξανδρος), Στράβων 7.7· και επιγραφικές μαρτυρίες (IG IX, επιγραφές Ηπείρου).
⁴ Προφορική παράδοση από κατοίκους της Μάλτσιανης (καταγραφή 1987), σε συνδυασμό με σχετική αναφορά στη λαϊκή ιαματική μαγεία. Βλ. και Ν. Πολίτης, Παραδόσεις.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Υβριστικά σχόλια θα διαγραφούνε.