Η Μάλτσιανη δεν είναι απλώς ένα χωριό με παρελθόν. Είναι μια μνήμη ζωντανή, ένας χάρτης αξιών, μια πυξίδα πολιτισμού. Κάθε πηγή της, κάθε εκκλησάκι, κάθε γειτονία, δεν είναι μόνο ιστορία είναι μαρτυρία ύπαρξης.
Πληροφορίες
- Ιωνας
- Η αγάπη και η νοσταλγία για την γενέθλια γη, είναι μια άσβεστη φλόγα.
Το σύστημα!
Ιερά μονή Αγίου Ιωάννου Θεολόγου Μάλτσιανη
Στο χωριό Μάλτσιανη βρίσκεται το πανάρχαιο μοναστήρι του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, σύμφωνα με της καταγραφές σαφείς ενδείξεις για την ίδρυση του δεν υπάρχουν, διάφορες αναφορές κάνουν λόγο για την ίδρυση του τον 6 η 7 αιώνα μ.χ .
Ένα μοναστήρι με ιστορία 1500 ετών, χρειάστηκε μια δικτατορία 50 ετών να το καταστρέψει, μαζί με τα τελευταία 25 χρόνια θρησκευτικής ελευθερίας να σβήσει τελείως.
Όσους ναούς και να οικοδομήσουμε σήμερα, δεν έχουν αξία όταν οι πατέρες της εκκλησίας μας αγνοούν αυτήν την ιστορία, που ούτε ο Χότζας δεν έκανε σήμερα σε μια περίοδο θρησκευτικής ελευθερίας, ένα μοναστήρι που βοήθησε αιώνες τώρα ολόκληρη την περιοχή όχι μόνο των Ριζών αλλά και του Δελβίνου, έμεινε ερείπια από τους ιεράρχες του τόπου μας.
Σύμφωνα με της καταγραφές που υπάρχουν για το μοναστήρι, το παλιό μοναστήρι βρίσκονταν στην τοποθεσία Γράβα δίπλα από το Κεφαλόβρυσο, στο σημείο που βρίσκεται σήμερα μεταφέρθηκε και ξεκίνησε να κατασκευάζεται το 1843 και ολοκληρώθηκε το 1846.
Ήταν Σταυροπηγιακή μονή και αρκετά χρόνια έχει λειτουργήσει ως επισκοπική έδρα.
Στο μοναστήρι υπήρχε πλούσια βιβλιοθήκη σύμφωνα με την καταγραφή του Μυστακίδη, (Φωνή Ηπείρου φυλ.452 9-11-1901) η μόνη καταστράφηκε από πυρκαγιά το 1843 και ανωκοδομήθη το 1846 από τον ηγούμενο Καλλίνικο από το χωριό Κομμάτι.
Στο μοναστήρι υπήρχε ο κώδικας της μονής, παλιό χειρόγραφο με πολλές ιστορικές πληροφορίες για ολόκληρη την περιοχή ( Λ.Βρανούση. Χρονικά Ηπείρου σελ.173-180)
Σύμφωνα με την πληροφορία που έρχεται από τον Βρανούση όταν είχε διατελέσει ηγούμενος του μοναστηριού, ο Κύριλλος από το χωριό Λεσινίτσα ο ίδιος ανήγγειλε ότι είχε πάρει μαζί του το πολύτιμο αυτό χειρόγραφο και επρόκειτο να το δημοσίευση.
Ο Κύριλλος είχε ταξιδέψει στο Ιάσιον της Μολδαβίας περίπου το 1800, δυστυχώς το χειρόγραφο έμεινε αδημοσίευτο έτσι χάθηκαν και τα ίχνη του χειρόγραφου της μονής.
Ο Δροβιανίτης λόγιος Ν.Μυστακίδης που αναδίφησε παλιά έγραφα του μοναστηριού, έχει δημοσίευση μία μελέτη στο περιοδικό των Πατριαρχείων ( Εκκλησιαστική Αλήθεια, έτος18 1898 σελ. 444& 482-484)&
Β.Μπαράς Δέλβινο Βορείου...σελ.200-203
Πιθανών να είναι και ο μοναδικός κατάλογος, με τους ηγούμενους της μονής που έχει δημοσιευτεί.
Το δημοσίευμα του Νικολάου Μυστακίδη με τίτλο " Θεσπρωτικά" - Ηγούμενοι χρηματίσαντες εν τη κατά την Μάλτσιανην μονή τού αγίου αποστόλου και ευαγγελιστού Ιωάννου του Θεολόγου.( Εκκλησιαστική αλήθεια έτος18 1898 σελ.444&482-484)
Το δημοσίευμα αναφέρει όσα στοιχεία ήταν δυνατόν να αντλήσει από την βιβλιοθήκη της μονής, παρουσιάζοντας όλους τους ηγούμενους με χρονολογική σειρά, ενδεικτικά θα αναφέρω κάποιους που διοίκησαν την μονή, αφήνοντας το αποτύπωμα στην ιστορία της μονής και ολόκληρης της περιοχής.
Τα πρώτα έτη από την ίδρυση υπάρχει ονομαστική αναφορά για τους ηγούμενους, την πρώτη χρονολογική αναφορά την συναντούμε το 1073 Ιερομόναχος Νικηφόρος.
1270 - Ηγούμενος Δανιήλ, από τον Άγιο Ανδρέα ο οποίος αφιέρωσε την περιουσία του στο μοναστήρι.
1299 - ηγούμενος και πνευματικός Ιωάσαφ
1478 - Γεράσιμος ιερομόναχος από Δρόβιανη
Το 1471 έχουμε την πρώτη καταστροφή της μονής από πυρκαγιά, την οποία ανακαίνισε ο Ιερομόναχος Γεράσιμος.
1500 - Ζαχαρίας εβοήθει πτωχούς και διατηρούσε εν τη Μονή υποτρόφους.
1528 - Αθανάσιος ιερέας από Τσερκοβίτσα.
1591- 1600 Νεκτάριος επί της θητείας του επισκευαστεί η γέφυρα (22-5-1599) προς Τσερκοβίτσα.
1649- Παππά Ζαφείρης υιός του Κωνσταντίνου και της Δέσποινας από την Μάλτσιανη.
1669- Υπάρχει αναφορά για σεισμό που έγινε στην περιοχή, και επισκεύασαν τα κελιά που είχαν ραγίσει από το σεισμό.
1700- Η μονή διετέλεσε πατριαρχική εξαρχία εποπτεία των πέριξ χωριών.
1738- Κλήμης από Σμίνετση
1789- Παππά Φώτος από Γρίαζδανη
1799 - Κλήμης από Γρίαζδανη επί των ημερών του χτίστηκε ο τοίχος περίβολο της μονής.
1828 - 1843 Καλλίνικος από το χωριό Κομμάτι οποίος οικοδόμησε το μύλο το 1830.
1843 - Ανοικοδομήθηκε ο ναός της μονής εκ θεμελίων δαπάνη του εκ Βλαχίας Αρσενίου Ιερομονάχου.
1866-1890 Φιλήμων ιερομόναχος και αρχιμανδρίτης από το χωριό Άγιος Ανδρέας ,ο οποίος ίδρυσε την σχολή Θεολόγου Ριζών το 1876 και έφτιαξε και το γεφύρι του μύλου το 1888.
Ο ρόλος της μονής σπουδαίος για την περιοχή στην διάδοση των γραμμάτων, την πρώτη μαρτυρία συναντούμε στον Μαλτσιανίτη λογοτέχνη Σταυριανός Βηστιάρης 1540-1610 όποιος αναφέρει στο χειρόγραφο βιβλίο του που εκδόθηκε το 1634 " Οι ανδραγαθίες του σεβαστού ανδριοτάτου Μιχαήλ Βοϊβοδά" να μας περιγράφει ότι έμαθε γράμματα στο σχολείο της μονής, μετέπειτα έχουμε την ίδρυση του σχολείου Ριζών Θεολόγου από την Μονή.
Αν θέλετε να μάθετε και μένα την πατρίδα,
Μαλσιανή η χώρα μου, του Δελβίνου μερίδα
ευρίσκεται πολλά κοντά στον Άγιο Θεολόγον,
.....
Αετοφωλιά
Λίγο χώμα ανάμεσα στα βράχια
Δυο στάλες βροχής
ένα κουκούτσι που κουβάλησαν
τα πουλιά, ήταν αρκετά.
Πρασίνισε ο τόπος.
Το λιθάρι ειναι βαρυ στο τόπο του.
Το λιθάρι είναι βαρύ στον τόπο του
Ένα σύντομο ταξίδι στα χωριά του Θεολόγου αρκεί για να απαντηθούν, σχεδόν μαγικά, οι απορίες που μπορεί να έχει κανείς: Υπάρχει ζωή;
Υπάρχει ελπίδα;
Μπορεί να αλλάξει κάτι;
Η απάντηση έρχεται από τις εικόνες που σοκάρουν ιδίως όσους γεννήθηκαν και μεγάλωσαν εδώ. Τα ερείπια των αναμνήσεων και των παιδικών ονείρων σε αναγκάζουν να αναθεωρήσεις όχι μόνο σκέψεις και απόψεις, αλλά κυρίως τη στάση ζωής σου. Δευτερευόντως, έρχεται και η αναπόφευκτη σκέψη για το αύριο του τόπου μας.
Κανείς μας, όταν πηγαίναμε σχολείο στον Θεολόγο, δεν μπορούσε να φανταστεί, ούτε στα πιο τρελά του όνειρα, αυτό που είναι σήμερα. Η ερήμωση δεν ήρθε μόνη της. Ήρθε από τις λανθασμένες πολιτικές: από τη μία η Αλβανική πολιτεία, συχνά εσκεμμένα, κι από την άλλη η μητέρα Ελλάδα με λόγια χωρίς αντίκρισμα.
Κι έτσι ερήμωσε η Ελληνική Εθνική Μειονότητα.
Κι όμως, μιλάμε για μια περιοχή που κουβαλάει ιστορία χιλιάδων ετών. Από τα κυριότερα αρχαιοελληνικά φύλα κατοίκησαν εδώ.
Τι να πρωτοαναφέρει κανείς;
Το Βουθρωτό, την αρχαία Φοινίκη, την Αντιγόνη, τα κυκλώπεια τείχη της Μάλτσιανης... Σπαράγματα αρχαίου μεγαλείου, που στέκουν σήμερα μέσα σε χωριά-περιβόλια νεκρών ψυχών.
Είναι απορίας άξιο πώς μια μόνο γενιά κατάφερε ό,τι δεν πέτυχαν τόσοι πόλεμοι και επιδρομές βαρβάρων για χιλιάδες χρόνια. Σαράντα χρόνια κομμουνισμού στάθηκαν αρκετά για να συντρίψουν ό,τι κράτησε η Ήπειρος για αιώνες.
Πού είμαστε όλοι εμείς, που υποτίθεται πως αγαπάμε τον τόπο μας;
Αν δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι για τη γη που μας γέννησε, τότε είμαστε άξιοι της μοίρας μας. Κάποιοι σερβίρουν πατριωτισμό άνευ ουσίας, κι άλλοι πεθαίνουν τον τόπο που μας γέννησε.
Όμως τίποτα δεν έχει τελειώσει. Το λιθάρι, όσο βαρύ κι αν είναι στον τόπο του, παραμένει θεμέλιο. Και τα θεμέλια, όσο κι αν σκεπάζονται από σκόνη και εγκατάλειψη, είναι εκεί. Περιμένουν.
Η επανένωση με τον τόπο μας δεν είναι απλώς ρομαντισμός ή νοσταλγία. Είναι καθήκον. Είναι πράξη αντίστασης απέναντι στη λήθη. Είναι υπόσχεση στις προηγούμενες γενιές κι ελπίδα για τις επόμενες.
Ας βρούμε ξανά ο ένας τον άλλον. Ας ξαναδούμε τα ερείπια ως αρχή και όχι ως τέλος. Ας δώσουμε στα χωριά μας την ευκαιρία που τους στέρησαν όχι οι αιώνες, αλλά η αδιαφορία της δικής μας εποχής.
Γιατί όσο υπάρχουμε εμείς, υπάρχει και ο τόπος μας.
Χαιρέτα μου το πλάτανο.
Περιμένει καρτερικά να συζητήσουμε ο καθένας τις δικές του ιστορίες.
Πέρασαν όμως εκείνα τα ευλογημένα χρόνια.
Οι νέοι άνοιξαν πρώτοι το δρόμο της φυγής, πέρασαν την πυραμίδα προς την άλλη όχθη του ποταμού, αφού από κάθε σημείο του χωριού κάθε ραχούλα και καραούλι έβλεπαν θλιμμένη και γεμάτη περιέργεια τα φώτα της πόλης των Φαιάκων κάνοντας όνειρα βουβά.
Ο δρόμος της φυγής έμοιαζε μονόδρομος αλλά δεν ήταν και τόσο εύκολος, η ανάγκη για ελευθερία ήταν τόσο μεγάλη που δεν υπολόγιζαν ότι εμπόδια και να έβρισκαν.
Το χωριό ήταν το πρώτο στην χώρα του υπαρκτού κομμουνισμού που είχε πληρώσει βαρύ τίμημα, χάρη στα τσιράκια και τους τσιλιαδόρους του, με δύο νέα παλικάρια τον Χαράλαμπο και τον Ηλία.
Ο δρόμος της φυγής περιείχε φόβο αν θά κατάφερναν να περάσουν τα ηλεκτροφόρα καλώδια στο κλόνι, ήταν αρκετά δύσκολο έπαιζαν την ζωή τους κορόνα γράμματα με τους στρατιώτες να ρίχνουν εν ψυχρώ, αλλά ήταν τόσο γοητευτικό το ταξίδι προς την ελευθερία, που τους έκανε να νιώθουν σαν τον Οδυσσέα ταξιδεύοντας για την δική τους Ιθάκη.
Όι δυσκολίες και τα βάσανα ήταν καλά χαραγμένα στης ψυχές των χωριανών, ζυμωμένα με το νέο που ερχόταν, είχε φέρει τεράστια αναστατώσει στην ζωή τούς.
Στο χωριό έμειναν εκείνοι που ζούσαν με της αναμνήσεις, και είχαν το ένα πόδι στο τάφο και το άλλο στο πεζούλι το πλάτανου, αδύναμοι να κάνουν τα χέρσα χωράφια περιβόλι.
Μια νέα εποχή άρχισε να ροδίζει, το τέλος μιας εποχής που φοβόταν και τον ίσκιο του ο κόσμος από τα τσιράκια και τους τσιλιαδόρους, είχε φτάσει στο τέλος της.
Επειδή στην ζωή τίποτα και ποτέ δεν διαρκεί για πάντα, ούτε τα καλοκαίρια ούτε οι χειμώνες, έτσι έκλεινε ένας κύκλος και ένας νέος ξεκινούσε, κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει τι θα φέρει.
Η ζωή του χωριού άλλαξε ριζικά.
Τα πρόσωπα είχαν πάρει καινούργια όψη, λάμψη και αγωνία μαζί, η αγωνία ήταν για την τύχη των παιδιών που είχαν φύγει, και η λάμψη ότι γλύτωσαν από τα βάσανα που είχαν περάσει οι ίδιοι τόσα χρόνια απομονωμένοι από τα αδέρφια και τους συγγενείς τους που βρίσκονταν πέρα από το ποτάμι.
Υπήρχαν και εκείνοι που στα πρόσωπα τους κυριαρχούσε πλέον ο φόβος της εκδίκησης, σε κάθε συνάντηση έβλεπες το αίσθημα φόβου να είναι ζωγραφισμένο στα μάτια τους, ευτυχώς όμως δεν είχαμε τέτοια περιστατικά.
Ο καιρός περνούσε η κατάσταση χειροτέρευε ακόμη περισσότερο η ελπίδα για το αύριο στο χωριό γινόταν όλο και πιο δυσοίωνη, όπως και η ελπίδα για επιστροφή των παιδιών τους όλο και απομακρυνόταν, έτσι όσοι μπορούσαν ζήτησαν καταφύγιο πέρα από το ποτάμι.
Ακόμη και οι πιο δύσπιστοι, οι ζηλωτές του καθεστώτος, έβλεπαν ότι το σύστημα κατέρρευσε σαν χάρτινος πύργος, έτσι πήραν την απόφαση να ακολουθήσουν.
Σαράντα χρόνια απομόνωσης, ήταν αρκετά ώστε οι άνθρωποι να μήν γνώριζαν τι συνέβαινε σε άλλες χώρες του κόσμου, η έλλειψη παιδείας και εμπειρίας από την άλλη έκανε πολλούς να πιστέψουν ότι θα η Ελλάδα ήταν η γη της επαγγελίας, δυστυχώς η καταστάσεις ήταν διαφορετικές, έτσι οι περισσότεροι κατέληξαν σε μεγάλα αστικά κέντρα της μητέρας πατρίδας.
Το αφήγημα για την γη της επαγγελίας ευτυχώς δεν κράτησε πολύ, αλλά αντιθέτως ήρθαν αντιμέτωποι με μια νέα πραγματικότητα, ένα νέο κοινωνικό ρατσισμό Αλβανούς τους ανέβαζαν Αλβανούς τους κατέβαζαν.
Ήταν της μοίρας να μην καταφέρουν να γλυτώσουν απ' το κοινωνικό διαχωρισμό ακόμη και σήμερα που περάσαν τριάντα χρόνια.
Κατάφεραν όμως γρήγορα να προσαρμοστούν στην νέα πατρίδα, κυρίως λόγο της γλώσσας.
*Μείναμε όπως μου έλεγε ο μπάρμπα Μήτσης τα κουτσούπια, ούτε ψωμί δεν έχουμε κανέναν να μας ζυμώσει.
*Θα πεθάνει κανείς και δεν θα υπάρχουν άνθρωποι να του ανοίξουν το τάφο.
Τραγική στην απλότητα διαπίστωση, που όμως έχει απέραντη και βαθιά δραματική θα έλεγα κοινωνική σημασία.
Ερήμωσε ο τόπος τα χωριά όλα, έγιναν αποθετήριο υπερήλικων.
Έτσι έπαψε κάθε ελπίδα για ζωή στο χωριό.
Τριάντα χρόνια μακριά από το χωριό έρχονται οι αναμνήσεις εκείνης της εποχής να μας θυμίσουν τα λάθη και της παραλείψεις μας, μαζί με την αυτοκριτική στο τι θα μπορούσε να κάνουμε ώστε να μην χαθεί αυτός ο τόπος.
Είμαστε η γενιά που γεννήθηκε και μεγάλωσε σε αυτόν τον τόπο, μας πονάει και γεμίζει την ψυχή μας σε κάθε επίσκεψη.
Είναι ο δικός μας τόπος που κάθε σπιθαμή γης την έχουμε περπατήσει, έχουμε παίξει, έχουμε γελάσει, έχουμε κλάψει είναι οι αναμνήσεις μας, τα όνειρα μας που κάναμε παιδιά, είναι ο τόπος που όταν ακούσει της φωνές μας, θά μας θυμάται και ας είμαστε τόσα χρόνια μακριά του.
Με αγάπη θα μας περιμένει καρτερικά να συζητήσουμε ο καθένας μας, τις δικές του ιστορίες.
Το μόνο που θυμούνται όσοι έμειναν είναι οι μορφές και οι δικές μας φωνές, όταν ήμασταν παιδιά και τρέχαμε στα σοκάκια του χωριού, αυτές είναι οι αναμνήσεις τους και παρακαλούν το Θεό να επιστρέψει ο κόσμος πίσω.
Λιποτάχτες ονείρων
Και αν χάσουμε κάτι, ακόμη και το πιο απλό φοβόμαστε ότι δεν θα βρούμε ξανά στο δρόμο της ζωής μας.
Αρκεί να πάρουμε μια βαθιά ανάσα και να ρίξουμε το βλέμμα μας αλλού και τότε θα συνειδητοποιήσουμε ότι τίποτα δεν είναι για πάντα και τίποτα δεν είναι αιώνιο.
Περάσανε τριάντα χρόνια μακριά από εκεί που κάναμε τα πρώτα μας όνειρα εκεί που κυλούσαμε μέσα στα χώματα και της πέτρες και δεν πάθαιναμε τίποτα όταν ήμασταν παιδιά.
Πέρασαν τόσες και τόσες εποχές μακριά, άλλες ξένοιαστες και άλλες με δυσκολίες και προβλήματα, αλλά το μυαλό σχεδόν κάθε μέρα που έκλεινε η πόρτα και πήγαινες για ύπνο έτρεχε πίσω στης αναμνήσεις εκείνης της εποχής.
Αυτή είναι η ζωή μας στιγμές και έτσι πρέπει να την αντιλαμβανόμαστε.
Μπορεί ότι έχουμε καταφέρει να χτίσουμε να καταστραφεί σέ μία στιγμή, και όλα από την αρχή ξανά και ξανά μέχρι εκεί που η καρδιά μας το επιτρέπει (βιολογικά).
Στο χέρι μας είναι αν θα το φτιάξουμε ξανά η θα γίνουμε ένα με τα συντρίμμια.
Η ζωή είναι λύση προβλημάτων σε καθημερινή βάση φορές φορές εύκολα προβλήματα και άλλες πάλι δύσκολα που χρειάζονται σκέψη και ηρεμία για να τα λύσεις.
Το πώς θα την αντιμετωπίσουμε είναι στο χέρι μας, αλλά εκείνο που τρώει σαν σαράκι την ψυχή του ανθρώπου είναι η ξενιτιά.
Να μπορούσαμε ν’ ανοίξουμε τα μάτια μας και να δούμε, τι διαφορά έχει
το τότε με το τώρα, το παρόν με το μέλλον, ίσως
να κατανοούσαμε καλύτερα
ότι τίποτα δεν είναι για πάντα αφού πια δεν πιστεύουμε σε τίποτα και σε
κανέναν.
Πόσο διαφορετικά θα λειτουργούσαμε οι άνθρωποι και πόσες από
της κινήσεις που κάναμε στην ζωή μας θα της διαχειριζόμασταν αλλιώς.
Σίγουρα
δεν μπορούμε εμείς να επιλέξουμε αν θα είναι χειμώνας ή καλοκαίρι,
όμως, πώς θα ζήσεις είναι στο χέρι του καθενός μας, και εμείς επιλέξαμε
να γίνουμε φυγάδες της δικής μας πραγματικότητας.
Θυμήσου:
Θα περάσει.
Όλα περνάνε!
Γιατί λοιπόν, να δραματοποιούμε τις καταστάσεις και να μην αρχίσουμε να σκαλίζουμε εκείνα τα όνειρα που κάναμε παιδιά;
Σημασία
δεν έχει αν μπορούμε να τα κάνουμε όλα πραγματικότητα γιατί ο χρόνος
δεν γυρίζει πίσω αλλά πως είναι προτιμότερο πλέον να τα
αντιμετωπίσουμε κατά πρόσωπο με όποιο βαθμό δυσκολίας και αν απαιτείται ,
άλλωστε τα πάντα στην ζωή με κόπο αποκτώνται!
Τα όνειρα, θέλουν τόπο
για να γίνουν πραγματικότητα, εμείς έχουμε ακόμα το τόπο, χρειαζόμαστε
λίγο χρόνο να το συνειδητοποιήσουμε και να το πράξουμε.
Η ιστορική συνέχεια της Μάλτσιανης από τους Μολοσσούς, Θεσπρωτούς και το Μαγκανάρη.
Η Ήπειρος αποτελεί γη πλούσια σε μνήμες και ιστορίες που διαπερνούν τους αιώνες, χαράσσοντας μια διαρκή πολιτισμική και ιστορική ταυτότητα...

-
Από την κομματική ενσωμάτωση στην ανάγκη για ανεξάρτητη φωνή Στις εκλογές της Αλβανίας, η ελληνική εθνική μειονότητα εμφανίζεται ξανά χωρίς ...
-
Τριάντα πέντε χρόνια έχουν περάσει από την κατάρρευση του καθεστώτος του Ενβέρ Χότζα και την «απελευθέρωση» της Αλβανίας από το σιδερένιο πέ...
-
Οι εκλογές τελείωσαν, και μαζί με αυτές ξεθώριασε η ελπίδα για μια ουσιαστική αλλαγή στις δημοκρατικές διαδικασίες της Αλβανίας....