Η δική μας φούσσια.

εικόνα διαδικτύου 

 

Ήταν αρχές Απριλίου, άνοιξη για τα καλά. Όπου και να κοιτούσες, τα τοπία ήταν καταπράσινα, τα ανθισμένα λουλούδια γέμιζαν την ψυχή με χρώματα και ευωδιές.

Είχαν περάσει μέρες χωρίς να βρέξει, και η φούσσια είχε γεμίσει χορτάρι, αφού είχε καιρό να παίξουν. Ήταν λες και θα παίζανε σε γήπεδο που έβλεπαν στην τηλεόραση.

Στην επιστροφή από το σχολείο, όλα τα παιδιά του χωριού ανέβαιναν μαζί. Ήταν μια ώρα περπάτημα μέχρι να φτάσουν στο χωριό. Ήταν ένα τσούρμο παιδιά. Φτάνοντας στην τελευταία ανηφόρα, στο Κολώκη, έμπαιναν στο χωριό. Το πρώτο οίκημα που συναντούσαν ήταν τα γραφεία του κόμματος και το γραφείο που στεγαζόταν το μοναδικό τηλέφωνο του χωριού.

Απέναντι βρισκόταν το μοναδικό μαγαζί του χωριού, στη δυτική πλευρά μιας μεγάλης αλάνας, που τα παιδιά είχαν μετατρέψει σε γήπεδο. Στην ανατολική πλευρά της αλάνας ήταν το σπίτι του παπά. Νότια περνούσε ο κεντρικός δρόμος του χωριού, και από τη βόρεια πλευρά υπήρχε άλλο σπίτι, αλλά κάπως πιο μακριά.

Φτάνοντας στο σημείο μπροστά από τη φούσσια — όπως την έλεγαν — ήταν καταπράσινη, γεμάτη χορτάρι. Τότε ο Μάκης λέει στον Τέλη:
«Κοίτα, είναι τέλεια! Πάμε να παίξουμε μπάλα;»
Ο Τέλης, χωρίς να το σκεφτεί, απαντά:
«Αφού δεν έχουμε μπάλα…»
Ο Ορέστης, που βρισκόταν παραδίπλα και άκουγε, πετάγεται λέγοντας:
«Πάω να πάρω εγώ το τόπι από το σπίτι! Ποιος είναι για παιχνίδι;»

Σχεδόν όλοι συμφώνησαν να παίξουν, παρά τη λόρδα που τους έκοβε. Ήταν η πρώτη φορά μετά από τόσους μήνες χειμώνα που είχαν ευκαιρία να παίξουν στο δικό τους γήπεδο. Τα κορίτσια ρώτησαν με απορία:
«Μα νηστικοί όλη μέρα, θα πάτε να παίξετε μπάλα;»

Η αλήθεια είναι ότι φεύγανε από τις επτά το πρωί, πήγαιναν στο σχολείο στο Θεολόγο, τελείωναν στη μία και μισή ή στις δύο — ανάλογα — και ανέβαιναν με τα πόδια την απότομη ανηφόρα του Μαγγανάρι. Το πρωινό ήταν εύκολο, αφού ήταν κατηφόρα, και τρώγανε κανένα τσανάκι τραχανά πριν φύγουν.

Αφού συμφώνησαν όλοι να παίξουν, δίπλα από το μαγαζί υπήρχε μια κουμπουλιά. Άφηναν τις τσάντες τους, έπαιρναν πέτρες και τις έβαζαν για τέρματα, και περίμεναν τον Ορέστη να φέρει το τόπι.

Ήρθε τρέχοντας με το τόπι στο χέρι — ένα σαρανταπεντάρη. Είχαν ήδη χωριστεί σε ομάδες, και το παιχνίδι ξεκίνησε με τις γνωστές φωνές:
«Έλα, δώσε πάσα!»

Όσο περνούσε η ώρα, η ένταση του παιχνιδιού ανέβαινε. Οι φωνές ακούγονταν από όλο το χωριό:
«Γκολ! Γκολ! Το έβαλα!»

Υπήρχαν και στιγμές που η ένταση τους έφερνε στα χέρια:
«Όχι, μπήκε γκολ!»
«Όχι, δεν μπήκε!»
Ο ένας έλεγε:
«Πέρασε ξυστά από το δοκάρι!»
Κι ο άλλος:
«Όχι, ήταν απ’ έξω!»

Και η ένταση του παιχνιδιού ανέβαινε, μαζί με τις φωνές τους.

Πάνω στην ένταση του παιχνιδιού, σε μια φάση, ο Ηλίας — όπως του πήγε καλά στρωμένη η μπάλα — σουτάρει δυνατά, και η μπάλα καταλήγει στο παράθυρο του παπά, σπάζοντας το τζάμι. Σαν να μην έφτανε αυτό, μπήκε και η μπάλα μέσα στο σπίτι.

Ήταν μεσημέρι, και ο παπάς συνήθως κοιμότανε τέτοια ώρα.
«Πάγωσαν όλοι. Πάει η μπάλα… Τώρα τι κάνουμε;»

Μετά από λίγο, βγαίνει ο παπάς έξω και τους κατεβάζει σκαμπίλια, τους έσουρνε θεούς και δαίμονες. Άλλοι έφευγαν τρέχοντας να μην τους δει, άλλοι κρύβονταν.

Δεν ήταν η πρώτη φορά που, όταν έπαιζαν, η μπάλα πήγαινε στην αυλή του. Άλλες φορές, τρέχοντας, πήγαιναν και την έπαιρναν πριν βγει. Άλλες, όταν δεν προλάβαιναν να την πάρουν πριν εμφανιστεί ο παπάς, αυτός την κρατούσε και μετά από πολλά παρακαλετά και υποσχέσεις, την έδινε πίσω.

Κάπου είχε αγανακτήσει με το δικό τους παιχνίδι με την μπάλα — ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες.

............................

Όταν το συναίσθημα υπερτερεί της λογικής.

 Όσο περνάνε τα χρόνια τόσο οι αναμνήσεις μας θα γίνονται πιο έντονες. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Στείλατε Σήμερα στις 8:58 μ.μ.

Αφορμή μια φωτογραφία που έτυχε να μου στείλει κάποιος φίλος.

Με την απορία αν γνωρίζω ποιος είναι στην φωτογραφία. 

Όσο περνάνε τα χρόνια τόσο οι αναμνήσεις μας γίνονται πίο έντονες. 

Σε περιπτώσεις ανθρώπων που βρίσκονται μακριά από την γενέθλια γη, ειδικά όσοι γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στα χωριά οι σκηνές και τα γεγονότα των παιδικών χρόνων, σε συναντήσεις με συντοπίτες οι συμμαθητές, συνομήλικους, χωριανούς έρχονται αυτόματα στο προσκήνιο.

Είναι τόσο βαθιές οι ρίζες για το τόπο που μεγαλώνει κανείς, λες και ο τόπος που γεννήθηκε ο καθένα μας είναι το κέντρο της γης.

Το μυαλό χαρτογραφεί τόσο καλά τα γεγονότα των παιδικών χρόνων, που σε κάθε εικόνα η λέξη από την εποχή εκείνη αυτομάτως έρχονται στο μπροστινό μέρος του μυαλού μας, καλύπτοντας οποιαδήποτε άλλη πληροφορία λες καί υπάρχει ένα κενό, έτσι το συναίσθημα επιβάλλεται και κυριαρχεί το μυαλό μας. 

Μήπως φταίει το γεγονός ότι οι άνθρωποι πάψαμε να ασχολούμαστε με τον εαυτό μας και κλείστηκε ο καθένας στο καβούκι του, με αποτέλεσμα το μυαλό μας να λειτουργεί αντίστροφα; 

Μήπως σε όλο αυτό το ταξίδι που λέγεται ζωή ξεχάσαμε από που προέρχεται ο καθένας μας; 

Το καλύτερο δίδαγμα υπάρχει στην ιστορία μας, ο Οδυσσέας ο οποίος για την επιστροφή στην Ιθάκη πάλεψε με όλα τα θηρία και κατάφερε να φθάσει στο τόπο του. 

Μήπως επειδή χαθήκαμε μέσα στο πλήθος νομίζουμε ότι δεν μας γνωρίζει κανείς; 

Ευτυχώς όταν αποχωρεί κάνεις από το πλήθος και πάει σπίτι του όπου και αν βρίσκετε όταν κλείνει η πόρτα μένει γυμνός ο βασιλιάς; 

Η γύμνια του κάθε ανθρώπου φαίνεται από το τόπο του, και εμείς δυστυχώς είμαστε γυμνοί. 

Μήπως ήρθε η στιγμή να αλλάξουμε λίγο το τρόπο σκέψης μας ξεκινώντας ο καθένας μας από τον εαυτό του, γιατί όλα στο μυαλό μας είναι; 

Ας κάνουμε το βήμα πλέον έχουμε την εμπειρία και την δυνατότητα με την εξέλιξη της τεχνολογίας η οποία μας βοηθάει να προχωρήσουμε. 

Η αρχή είναι το ήμισυ του παντός, αν βάλουμε στόχο να βάλει ο καθένας μας ενα λιθαράκι στο τόπο του σίγουρα τότε θα είμαστε καλύτερα και ποίο γεμάτοι ψυχικά, πνευματικά και οικονομικά σαν άνθρωποι. 

Και ο τόπος μας θα αλλάξει, γιατί κανείς δεν μπορεί να αλλάξει αυτά που επιθυμούμε εμείς να γίνουν. Αν ο καθένας μας βάλει το δικό του λιθαράκι ο τόπος μας θα είναι και βιώσιμος και θα μπορείς να πραγματοποιήσεις τα όνειρα σου στο τόπο σου. 

Η Ήπειρος έχει πληρώσει το τίμημα της ξενιτιάς για πολλούς αιώνες, για αυτό στην παράδοση τα ήθη και έθιμα μας το τραγούδι της ξενιτιάς έχει μια ιδιαίτερη αναφορά, αν όμως μελετήσουμε σε βάθος χρόνου θα δούμε ότι το πρόβλημα αυτό το συναντούμε κυρίως με την έλευση της Οθωμανικής κυριαρχίας. 

Σήμερα που έχουμε όλα τα εχέγγυα αντί να ξοδεύει κανείς τα πιο δημιουργικά χρόνια σαν ξένος, μήπως είναι προτιμότερο να δημιουργήσει στο τόπο του; 

Την ανάπτυξη όλοι την θέλουν μην έχουμε αυταπάτες φέρνει πλούτο και κέρδος για τους κυβερνώντες. 

Όσο εμείς θα είμαστε μακριά τόσο ο τόπος θα μαραζώνει, όπως και εμείς που είμαστε μακριά τής, ξέρεις οι ρίζες είναι εκεί πότισμα θέλουν για να καρποφορήσουν.

Ανακαλύπτοντας την Μάλτσιανη

Το χωριό Μάλτσιανη βρίσκεται στης πρόποδες του Όρου Σιεντενίκου, όταν το αντικρίζεις από μακριά μοιάζει σαν μια ανοικτή  παλάμη χεριού που ακουμπά ανάμεσα σε δύο βουνοκορφές, αριστερά το Ζιμόρι, δεξιά το Σκόλι, πάνω από το χωριό κείτεται καμαρωτά το Σιεντενίκου, λες και το χωριό κάθεται πάνω σε θρόνο, αετοφωλιά η μπαλκόνι των Ριζών όπως να το περιγράψει κανείς βρίσκεται σε ένα ειδυλλιακό τοπίο.

Άποψη του χωρίου.

Το οδικό δίκτυο  σήμερα είναι σε πολύ καλή κατάσταση, να το επισκεφτεί κανείς. 

Φθάνοντας στο χωριό σε αποζημιώνει η εκπληκτική και μοναδική του θέα, νομίζεις ότι θα αγγίξεις τον ουρανό, η θα απλώσεις το χέρι να αγγίξεις το Παντοκράτορα, το Βούρκο ,τους Άγιοι Σαράντα, τα Φιλιατοχώρια απίστευτη πανοραμική θέα.
Το χωριό απλώνεται ανάμεσα σε δύο βουνοπλαγιές ,δυτικά ο λόφος Σκόλι ανατολικά ο λόφος Ζιμόρι με προέκταση το λόφο του Αελιά που βρίσκεται το αρχαίο κάστρο (Ελίκρανον).
Ανατολικά συνορεύει με το χωριό Γρίαζδανη δυτικά με το χωριό Λεσινίτσα ,το Γιαννιτσάτη, την Τσερκοβίτσα και νότιο δυτικά με  τον Άγιο Ανδρέα .
Το χωριό διοικητικά μετά την πρόσφατη διοικητική μεταρρύθμιση ανήκει στο Δήμο Φοινικαίων ,πρώην επαρχία Ριζών Θεολόγου Δίβρης.
Πριν φθάσουμε στο χωριό συναντούμε το μοναστήρι του Αγίου Ιωάννου Θεολόγου υπολογίζεται ότι χτίστηκε περίπου το 1200, και σύμφωνα με μαρτυρίες παππούδων αρχικά βρίσκονταν στην τοποθεσία Γράβα στο Κεφαλόβρυσο.
Προχωρώντας την ανηφόρα του Αϊ Μαρτίνι, δεξιά μας βλέπουμε το αρχαίο κάστρο Ελίκρανον να στέκεται καμαρωτά στην κορυφή του λόφου με μορφή  πυραμίδας.
Φθάνοντας στο Μαγκανάρη διακρίνονται καθαρά τα ερείπια του παλιού οικισμού.
Στο κέντρο του χωριού υπάρχει η εκκλησία Κοίμησεως Θεοτόκου βυζαντινής περιόδου το έτος κατασκευής δεν το γνωρίζουμε ,μια επιγραφή στο ναό αναφέρει το 1749 ,οι μαρτυρίες όμως των κατοίκων λένε ότι χτίστηκε πολύ πριν την άλωση της πόλης.

Ο ιερός ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου πάνω από το παράθυρο φαίνεται το έτος κατασκευής.

Στον περίβολο της εκκλησίας από την δυτική πλευρά του ναού υπάρχουν ακόμα ερείπια αρχαίου ιερού πάνω στα οποία χτίστηκε ο ναός.
Λίγα μέτρα από την εκκλησία υπάρχει το πηγάδι της Μαργάρος με το γέρο πλάτανο κάνοντας της ζεστές μέρες του καλοκαιριού, όταν κάθεσαι κάτω από την σκιά που χαρίζουν απλόχερα τα κλωνάρια του νιώθεις ότι βρίσκεσαι σε πραγματική όαση.
Αφήνουμε πίσω το κέντρο του χωριού και συνεχίζουμε το δρόμο προς την πανωμεριά, υπάρχει ένα πανέμορφο μικρό εκκλησάκι οι Ταξιάρχες το είχαν κατεδαφίσει την περίοδο του καθεστώτος και τα τελευταία χρόνια οι Τζοράτες το ξανά έχτισαν όλο με πέτρα.
Φθάνοντας στη πανωμεριά συναντούμε το πηγάδι τον Γλύκερα που τροφοδοτεί τους πανωμερίτες με άφθονο παγωμένο νερό μάλιστα από το Γλύκερα, ποτίζανε τους κήπους οι περισσότερες οικογένειες του χωριού.
Αν κάποιος θέλει να γνωρίσει την Μάλτσιανη αξίζει τον κόπο να επισκεφτεί το αρχαίο κάστρο Ελίκρανον στον Αελιά ,περίπου μια ώρα περπάτημα να θαυμάσει από κοντά τα αρχαία τοίχοι, το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία τα πλακόστρωτα του κάστρου και τους αρχαίους τάφους.
Επόμενος προορισμός ο Άγιος Νικόλαος στους Βουρλάτες ,δίπλα από το εκκλησάκι το αρχαίο ιερό τα τοίχοι διακρίνονται καθαρά λίγο πιο κάτω υπήρχαν και άλλα αρχαία τοίχοι ....ο χρόνος τα έκρυψε περιμένοντας τους αρχαιολόγους και ιστορικούς να τα ανακαλύψουν ίσως και μια από τις χαμένες πόλης της Ηπείρου Ελίκρανον, μια από της εβδομήντα που κατέστρεψαν οι Ρωμαίοι στην Ήπειρο.

Πρέπει να αναφέρουμε ότι παλιοί οικισμοί στην Μάλτσιανη είναι πάρα πολύ, νομίζω θα είχε ιδιαίτερη αξία η περαιτέρω μελέτη αυτών.
Έχουμε τον παλιό οικισμό στο Μαγκανάρη, παλιό οικισμό στο Σέλωμα, παλιό οικισμό στους Βουρλάτες, παλιό οικισμό στην Πλασιά, παλιό οικισμό στο Κεφαλόβρυσο και τον παλιό οικισμό στο Σκόλι προς το Καλοχώραφο.
Πολλά τα σημεία που κρύβεται η ιστορική αλήθεια και μπορεί να επισκεφτεί κανείς στη Μάλτσιανη,όπως την Πλασιά, τον Κατωκάμπο, Ζιμόρι, Κεφαλόβρυσο που μαρτυρούν την ιστορία του τόπου, εμείς πρέπει να ενδιαφερθούμε να τα αναδείξουμε.

Ιστορία που έγινε τραγούδι

Τα δημοτικά τραγούδια των Ελλήνων της Βορείου Ηπείρου είναι πλούσια και ποικίλα, μάλιστα σε αυτά συναντούμε όλα τα είδη δημοτικής ποίησης όπως καταγράφηκαν από λαογράφους.
Έχουμε ακριτικά τραγούδια, ιστορικά, κλέφτικα, μπαλάντες του τραπεζιού, νυφιάτικα (του γάμου),της ξενιτιάς, θρησκευτικά, εποχικά, παιδικά και μοιρολόγια.  
Οι στίχοι των τραγουδιών πηγάζουν από την συνείδηση του λαού μας και έχουν έναν ιδιαίτερο τύπο ποιητικής σκέψης ο οποίος αποτελεί το θεμέλιο των τραγουδιών μας, σαν ιδιαίτερο είδος, θα μπορούσαμε να πούμε ότι προσδιορίζει την φύση των σχέσεων μεταξύ της καλλιτεχνικής και ιστορικής αλήθειας και των μέσων έκφρασης του λαού μας.
Η αναπαράσταση των τραγουδιών απεικονίζεται με όρους φανταστικού η μυθολογίας χωρίς συγκεκριμένες λεπτομέρειες αλλά γενικά σε μορφή ιστορικού ιδανικού κάτω από την σκιά μεγαλοπρεπών προσώπων που συνενώνουν χαρακτηριστικά της εποχής τους και της μυθολογίας.
Οι άμεσες σχέσεις με την αρχαιοελληνική μυθολογία,μαρτυρούν κατά κάποιο τρόπο και την ιστορική μας συνέχεια.
Στα αφηγηματικά τραγούδια του τόπου μας επιλέγονται γεγονότα και πράξεις που σχετίζονται κυρίως με την ηθική και εθιμική ζωή ,την αφήνουν να υπονοηθεί με αυστηρή αντικειμενικότητα για αυτό και συνήθως αφηγούνται την πίστη,την αγάπη,το μίσος ,την φιλία η την προδοσία.
Έχουν στο κέντρο της αφήγησης τους τον άνθρωπο σαν άτομο,σαν εγώ, σα λυρικό πρόσωπο για αυτό συχνά η αφήγηση γίνεται στο πρώτο πρόσωπο ,ενώ ο μονόλογος η ο διάλογος,έχουν βαθύ λυρικό χαρακτήρα,διεγείροντας ανθρώπινα συναισθήματα για την τύχη του ανθρώπου. 
Σήμερα θα παρουσιάσουμε ένα αφηγηματικό τραγούδι που έχει μια ιδιαίτερη σημασία για εμένα, περιγράφει κάποιο γεγονός, μια ιστορία αληθινή που συνέβη στο χωριό Μάλτσιανη, ημέρα  γάμου της Κούλας Τζώρου όπως την έχει καταγράψει ο λαογράφος Γ. Παναγίωτου στο βιβλίο του "Δεν είμαστε και εμείς Ρωμιοί...!!"
Το παρακάτω τραγούδι το απήγγειλε η γριά Αναστασία Τζώρου,εξηγώντας: 

 
«Ήταν μπροστά 'πο το χαλασμό του δώδεκα.
 Ήμουνε γκοτζιαγυναίκα τότες .  
Παντρεύαμε την Κούλα του Τζώρου.  
Τη Δευτέρα βράδυ,στα φιλέματα ,θα ήταν μεσάνυχτα,σα να φύτρωσε 'πο τη γης μπήκε στον οντά ένας λεβέντης εδώ κι απάνω. Αρματωμένος,τα μαλλιά στους πλάτες,τα γένια στο γκιόξι,κάτι μάτια τόσα μεγάλα -φωτιές τόβγαζανε.  
Οι άντρες είπαν μ' ήτανε κάνας αϊντούτης και σκώθκανε,αλλ' αυτός είπε ότι πολεμούσε τον Τούρκο κι έρθε να ξεχάσει.
 Δεν είχε κούσω ,ούτε ξανάκουσα τίποτε για κείνον τον κλέφτη».
 
Όπως φαίνεται, ο κλέφτης του τραγουδιού πέρασε σαν μετεωρίτης,εντυπωσιάζοντας κάποιο ραψωδό με την απρόοπτη παρουσία  και την πολεμική του εμφάνιση.

Του Χαρίλαου

Φάτε και πιείτε,βρε παιδιά,  
χαρείτε να χαρούμε,  
παντρεύουμε την Κούλα μας,  
την όμορφη τρυγόνα.  
Νάτος και ο Χαρίλαος 
  με τα λουριά στην μέση!
  -Παιδί μ' αν έρθες για καλό,
έλα και καλώς έρθες 
  αν έρθες γι' ανακατωσιές ,
κοίτα μην μετανιώσεις.
  Δεν έρθα ο μαύρος για κακό  
κι ούτε κακό σας θέλω,  
έρθα για να σας ευκηθώ,  
να γένω και κουμπάρος 
  γιατ' είμ' ο δόλιος μαναχός  
στης ράχες και στα πλάγια. 

Κι αν τύχη και με βρει ποτές  
το τούρκικο το βόλι,  
να  'χω ποιος να με λυπηθεί,  
να  'χω ποίος να με κλάψει. 
- Κι αν έρθουν οι νιζάμηδες με τα ψιλά τα φέσια;
-  Θα βάλω το ντουφέκι μου να πυκνοκελαηδήσει.

Μάλτσιανη ,1950

Ας γνωρίσουμε το χωριό Μαλτσιανη.

Το χωριό Μαλσιανή βρίσκεται στης πρόποδες του Όρου Σιεντενίκου, όταν το αντικρίζεις από μακριά μοιάζει σαν μια ανοικτή  παλάμη χεριού που φιλοξενείται ανάμεσα σε δύο βουνοκορφές, αριστερά και δεξιά του, πάνω από το χωριό κείτεται καμαρωτά το Σιεντενίκου λες και το χωριό κάθεται πάνω σε θρόνο, αετοφωλιά η μπαλκόνι των Ριζών όπως να το περιγράψει κανείς βρίσκεται σε ειδυλλιακό τοπίο.
Το οδικό δίκτυο ανύπαρκτο και κατεστραμμένο, μόνο με κίνηση σε τέσσερις τροχούς μπορεί να πηγαίνεις φθάνοντας στο χωριό, σε αποζημιώνει η εκπληκτική και μοναδική του θέα, νομίζεις ότι θα αγγίξεις τον ουρανό, η θα απλώσεις το χέρι στο Παντοκράτορα, το Βούρκο ,τους Άγιοι Σαράντα, τα Φιλιατοχώρια απίστευτη πανοραμική θέα.
  Το χωριό απλώνεται ανάμεσα σε δύο βουνοπλαγιές ,δυτικά ο λόφος Σκόλι ανατολικά ο λόφος Ζιμόρι με προέκταση το λόφο του Αελιά που βρίσκεται το αρχαίο κάστρο (Ελίκρανον).
Ανατολικά συνορεύει με το χωριό Γρίαζδανη δυτικά με το χωριό Λεσινίτσα ,το Γιαννιτσάτη, την Τσερκοβίτσα και νότιο δυτικά με  τον Άγιο Ανδρέα .
Το χωριό διοικητικά μετά την πρόσφατη διοικητική μεταρρύθμιση ανήκει στο Δήμο Φοινικαίων ,πρώην επαρχία Ριζών Θεολόγου Δίβρης.
Πριν φθάσουμε στο χωριό συναντούμε το μοναστήρι του Αγίου Ιωάννου Θεολόγου υπολογίζεται ότι χτίστηκε  πριν το 1200 , προχωρώντας την ανηφόρα του Αϊ Μαρτίνι ,δεξιά μας βλέπουμε το αρχαίο κάστρο Ελίκρανον να στέκεται καμαρωτά στην κορυφή του λόφου και μοιάζει σαν πυραμίδα .
Στο κέντρο του χωριού υπάρχει η εκκλησία Κοίμησεως Θεοτόκου βυζαντινής  περιόδου το έτος κατασκευής δεν το γνωρίζουμε ,μια επιγραφή στο ναό αναφέρει το 1749 ,οι μαρτυρίες όμως των κατοίκων λένε ότι χτίστηκε πολύ πριν την άλωση της πόλης.

Στον περίβολο της εκκλησίας από την δυτική πλευρά του ναού υπάρχουν ακόμα ερείπια αρχαίου ιερού πάνω στα οποία χτίστηκε ο ναός.
Λίγα μέτρα από την εκκλησία υπάρχει το πηγάδι της Μαργάρος με το γέρο πλάτανο κάνοντας της ζεστές μέρες του καλοκαιριού πραγματική όαση, όταν κάθεσαι κάτω από την σκιά που χαρίζουν απλόχερα τα κλωνάρια του.
Αφήνουμε πίσω το κέντρο του χωριού και συνεχίζουμε το δρόμο  προς την πανωμεριά, υπάρχει ένα πανέμορφο μικρό εκκλησάκι οι Ταξιάρχες το είχαν κατεδαφίσει την περίοδο του καθεστώτος και τα τελευταία χρόνια οι γείτονες του το ξανά έχτισαν όλο με πέτρα. 
Φθάνοντας στη πανωμεριά συναντούμε το πηγάδι τον Γλύκερα που τροφοδοτεί τους πανωμερίτες με άφθονο παγωμένο νερό μάλιστα από το Γλύκερα πότιζαν τους κήπους οι περισσότερες οικογένειες του χωριού.
Αν κάποιος θέλει να γνωρίσει την Μάλτσιανη αξίζει τον κόπο να επισκεφτεί το αρχαίο κάστρο Ελίκρανον στον Αελιά ,περίπου μια ώρα περπάτημα να θαυμάσει από κοντά τα αρχαία τοίχοι, το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία τα πλακόστρωτα του κάστρου και τους αρχαίους τάφους.
Επόμενος προορισμός ο Άγιος Νικόλαος στους Βουρλάτες ,δίπλα από το εκκλησάκι το αρχαίο ιερό τα τοίχοι διακρίνονται καθαρά λίγο πιο κάτω υπήρχαν και άλλα αρχαία τοίχοι ....ο χρόνος τα έκρυψε περιμένοντας τους αρχαιολόγους και ιστορικούς να τα ανακαλύψουν ίσως και  την χαμένη πόλη της Ηπείρου Ελίκρανον,
μια από της πολλές που κατέστρεψαν οι Ρωμαίοι στην Ήπειρο.
Πολλά τα σημεία που μπορεί να επισκεφτεί κανείς στη Μάλτσιανη, όπως στην Πλασιά, στον Κατωκάμπο ,Ζιμόρι στο Κεφαλόβρυσο που μαρτυρούν την ιστορία του τόπου, πρέπει οι ίδιοι κάτοικοι να ενδιαφερθούν να τα αναδείξουν.

Πραγματική ιστορία, το τραγούδι της Νάσιοβας.

 

Πραγματική ιστορία, το τραγούδι της Νάσιοβας.

Ιωνας

9 Οκτωβρίου 2016

Η ευαισθησία για την παράδοση τα ήθη και έθιμα ,οφείλετε σε ένα μεγάλο βαθμό στης πολιτικές και κοινωνικό γεωγραφικές συνθήκες ,κάτω από της οποίες έζησαν οι Έλληνες της Βορείου Ηπείρου και βιώνουν ακόμη σήμερα.
Βλέποντας με αγάπη και  στοργή τον δικό τους πολιτιστικό θησαυρό , διατηρώντας τον σαν κόρη οφθαλμού,λόγο μεγάλων δυσκολιών που αντιμετώπισε ο εκεί ελληνισμός ειδικότερα μετά της αρχές του δεκάτου ενάτου αιώνα που τον ξέκοψαν από την  μητέρα Ελλάδα.
Μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον ,που το καθεστώς επέβαλε, ξεστράτισε από την φυσική εξέλιξη του , το δημοτικό τραγούδι παραποιήθηκε με βάναυσο τρόπο και περιθωριοποιήθηκαν πάρα πολλά δημοτικά τραγούδια ,με το πρόσχημα ότι δήθεν ήταν οπισθοδρομικά ειδικά τα τελετουργικά και θρησκευτικά τραγούδια.
Ο λαός όμως διαφύλαξε τα τραγούδια του, κρατώντας τα γερά στην μνήμη του, στο διάβα των δοκιμασιών και δυσκολιών που αντιμετώπισε και συνεχίζει να αντιμετωπίζει ακόμη σήμερα.
Όσα και να είναι τα  απαγορευμένα τραγούδια αυτά ,ο λαός κατάφερε να τα διασώσει ,έτσι να επιζήσει το δημοτικό τραγούδι μέσα στης καρδιές των Βορειοηπειρωτών και να συνεχίζει ακόμη σήμερα.
Το παρακάτω είναι από τα λησμονημένα τραγούδια εκείνης της εποχής,όπως μας το περιγράφει ο καθηγητής Λαογραφίας Γιώργος Παναγίωτου στο βιβλίο του «Δεν είμαστε και εμείς Ρωμαίοι»σελ.203 

Μια  πραγματική ιστορία που εξελίχθηκε στο χωριό Μάλτσιανη .

Απόσπασμα από το βιβλίο.

« Η πληροφοριοδότριά μου,η ογδοντάχρονη Αναστασία Τζώρου από την Μάλτσιανη μιλούσε με ιδιαίτερο σεβασμό και περηφάνια για το κύριο πρόσωπο και την υπόθεση του παρακάτω τραγουδιού :
«Δεν το θυμάμαι το όνομα της Νάσιοβας,θαρρώ ‘πο τους Τσικάτες ήτανε .Οι παλιοί μας ήλεγαν οτ’ ήταν αντρογύναικα,κατουρούσε ορθή….Και πάει μια μέρα βότανο πέρα στο Κατωκάμπο. Πέρασ’ ένας τούρκος καβάλα στ’ άλογο. Εδώ στα χωριά μας δεν παρασύχναζαν οι Τούρκοι -βουνά,κλεφτουριές …..Τυχερό της.Την είδε ,τη λιμπεύτηκε,γιατί ήταν κι όμορφη ,και πάει να την αντροπιάσει.
Τι να ‘καν’ η γυναίκα;  
Μακριά από το χωριό ήτανε,μαναχή της ήτανε,τροΰρω ψυχή.
Έκανε πως της άρεσε και αυτηνής.
Και εκεί που έκανε πως τον χαϊδευε,τον έπιασε σφιχτά ‘πο’ τ’ αχαμνά ,με σχωρείτε και κόκκαλο…..
Πότε γίγκ’ αυτό; 
Ποιος το ξέρει;
Παλιά χρόνια.
Για,πάρ’ το με την γνώμη σου: εγώ το ‘κουγα ‘πο τη μαλέκω μου ,και κείνη ‘πο την μαλέκω της ,και βάλε.
Διακόσια χρόνια,περσότερα,ποιος ξέρει;
Γιατί το χωριό μας είναι παλιό ,’πο το καιρό της Μονοβύζας .
Ωχού ,πόσα είδαν τούτα τα βουνά!
Αλλ’ ο Τούρκος είναι άλλο πράγμα…..»

Τα λόγια της μαλέκω Τάσιως (συνήθως έτσι την φώναζαν στο χωριό) δεν έχουν ανάγκη σχολιασμού.
Εκείνο όμως που θα πρέπει να επισημανθεί είναι ότι το τραγούδι μας αποτελεί παράδειγμα της βαρβαρότητας της τουρκικής δουλείας και της πατροπαράδοτης συνεχούς αντίστασης εναντίον της.

Φόνος ανήθικου Τούρκου

Εροδίσ’ η ανατολή κι ανάριωσαν τ’ αστέρια,
βήκαν τα γίδια για βοσκή κι η πέρδικες παιγνίδι ,
εκίνησε κι η Νάσιοβα να πα να βοτανίσει.
– Που πας ,νυφούλα,μαναχή μακριά ‘πο το χωριό σου; 
Δε σκιάζεσαι ‘κλέφτηδες, δε σκιάζεσαι ‘πο’. Τούρκους ; 
– Έχω δρεπάνι στην ποδιά,τσεκούρι στο ζωνάρι.
Κι ο σουβαρής εδιάβαινε με τ’ άλογο καβάλα,
είδε μαντίλι πόλαμπε,μανίκι που να αστράφτει,παραστρατάει τ’ άλογο,στη Νάσιοβα πηγαίνει:
-Κόρη μ’ ,εσύ ‘σαι μαναχή,να  ‘ρθω κι εγώ κοντά σου!
-Σαν έρθεις,καλώς όρισες και καλώς να κοπιάσεις! 
Βρωμότουρκε, είναι δύσκολο της πέρδικας κυνήγι…
Αφ’κες τα κοκαλάκια σου εδώ σε ξένο τόπο .

Μάλτσιανη ,1952

Βιβλιογραφία 

Δεν είμαστε και εμείς Ρωμιοί.....

Γιώργος Παναγιώτου 

Το τραγουδι της Νασιοβας .

Η ευαισθησία για την παράδοση τα ήθη και έθιμα ,οφείλετε σε ένα μεγάλο βαθμό στης πολιτικές και κοινωνικό γεωγραφικές συνθήκες ,κάτω από της οποίες έζησαν οι Έλληνες της Βορείου Ηπείρου και βιώνουν ακόμη σήμερα.
Βλέποντας με αγάπη και  στοργή τον δικό τους πολιτιστικό θησαυρό , διατηρώντας τον σαν κόρη οφθαλμού,λόγο μεγάλων δυσκολιών που αντιμετώπισε ο εκεί ελληνισμός ειδικότερα μετά της αρχές του δεκάτου ενάτου αιώνα που τον ξέκοψαν από την  μητέρα Ελλάδα.
Μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον ,που το καθεστώς επέβαλε, ξεστράτισε από την φυσική εξέλιξη του , το δημοτικό τραγούδι παραποιήθηκε με βάναυσο τρόπο και περιθωριοποιήθηκαν πάρα πολλά δημοτικά τραγούδια ,με το πρόσχημα ότι δήθεν ήταν οπισθοδρομικά ειδικά τα τελετουργικά και θρησκευτικά τραγούδια.
Ο λαός όμως διαφύλαξε τα τραγούδια του κρατώντας τα γερά στην μνήμη του,στο διάβα των δοκιμασιών και δυσκολιών που αντιμετώπισε και συνεχίζει να αντιμετωπίζει ακόμη σήμερα.
Όσα και να είναι τα  απαγορευμένα τραγούδια αυτά ,ο λαός κατάφερε να τα διασώσει ,έτσι να επιζήσει το δημοτικό τραγούδι μέσα στης καρδιές των Βορειοηπειρωτών και να συνεχίζει ακόμη σήμερα.
Το παρακάτω είναι από τα λησμονημένα τραγούδια εκείνης της εποχής,όπως μας το περιγράφει ο καθηγητής Λαογραφίας Γιώργος Παναγίωτου στο βιβλίο του "Δεν είμαστε και εμείς Ρωμαίοι"σελ.203 
Μια  πραγματική ιστορία που εξελίχθηκε στο χωριό Μάλτσιανη .

Απόσπασμα από το βιβλίο.

« Η πληροφοριοδότριά μου,η ογδοντάχρονη Αναστασία Τζώρου από την Μάλτσιανη μιλούσε με ιδιαίτερο σεβασμό και περηφάνια για το κύριο πρόσωπο και την υπόθεση του παρακάτω τραγουδιού :
"Δεν το θυμάμαι το όνομα της Νάσιοβας,θαρρώ 'πο τους Τσικάτες ήτανε .Οι παλιοί μας ήλεγαν οτ' ήταν αντρογύναικα,κατουρούσε ορθή....Και πάει μια μέρα βότανο πέρα στο Κατωκάμπο. Πέρασ' ένας τούρκος καβάλα στ' άλογο. Εδώ στα χωριά μας δεν παρασύχναζαν οι Τούρκοι -βουνά,κλεφτουριές .....Τυχερό της.Την είδε ,τη λιμπεύτηκε,γιατί ήταν κι όμορφη ,και πάει να την αντροπιάσει.
Τι να 'καν' η γυναίκα;  
Μακριά από το χωριό ήτανε,μαναχή της ήτανε,τροΰρω ψυχή.
Έκανε πως της άρεσε και αυτηνής.
Και εκεί που έκανε πως τον χαϊδευε,τον έπιασε σφιχτά 'πο' τ' αχαμνά ,με σχωρείτε και κόκκαλο.....
Πότε γίγκ' αυτό; 
Ποιος το ξέρει;
Παλιά χρόνια.
Για,πάρ' το με την γνώμη σου: εγώ το 'κουγα 'πο τη μαλέκω μου ,και κείνη 'πο την μαλέκω της ,και βάλε.
Διακόσια χρόνια,περσότερα,ποιος ξέρει;
Γιατί το χωριό μας είναι παλιό ,'πο το καιρό της Μονοβύζας .
Ωχού ,πόσα είδαν τούτα τα βουνά!
Αλλ' ο Τούρκος είναι άλλο πράγμα.....»

Τα λόγια της μαλέκω Τάσιως (συνήθως έτσι την φώναζαν στο χωριό) δεν έχουν ανάγκη σχολιασμού.
Εκείνο όμως που θα πρέπει να επισημανθεί είναι ότι το τραγούδι μας αποτελεί παράδειγμα της βαρβαρότητας της τουρκικής δουλείας και της πατροπαράδοτης συνεχούς αντίστασης εναντίον της.

Φόνος ανήθικου Τούρκου

Εροδίσ' η ανατολή κι ανάριωσαν τ' αστέρια,
βήκαν τα γίδια για βοσκή κι η πέρδικες παιγνίδι ,
εκίνησε κι η Νάσιοβα να πα να βοτανίσει.
- Που πας ,νυφούλα,μαναχή μακριά 'πο το χωριό σου; 
Δε σκιάζεσαι 'κλέφτηδες, δε σκιάζεσαι 'πο'. Τούρκους ; 
- Έχω δρεπάνι στην ποδιά,τσεκούρι στο ζωνάρι.
Κι ο σουβαρής εδιάβαινε με τ' άλογο καβάλα,
είδε μαντίλι πόλαμπε,μανίκι που να αστράφτει,παραστρατάει τ' άλογο,στη Νάσιοβα πηγαίνει:
-Κόρη μ' ,εσύ 'σαι μαναχή,να  'ρθω κι εγώ κοντά σου!
-Σαν έρθεις,καλώς όρισες και καλώς να κοπιάσεις! 
Βρωμότουρκε, είναι δύσκολο της πέρδικας κυνήγι...
Αφ'κες τα κοκαλάκια σου εδώ σε ξένο τόπο .

Μάλτσιανη ,1952

Από .ΡΜ